Preface, no date (1569), Adam Schröter to Petrus Gutteter (BP107)

https://books.google.de/books?id=YfLvzV-mKJYC&pg=PP28

Author:	Adam Schröter
Recipient:	Petrus Gutteter
Type:	Preface
Date:	no date [1569]
Language:	Latin

Quote as:

https://www.theatrum-paracelsicum.com/index.php?curid=1957

Editor:	Edited by Julian Paulus
Source:	Paracelsus, De Præparationibus, ed. Adam Schröter, Krakau: Maciej Wirzbięta 1569, sig. A2r-D2v [BP107]

CP:	Not in Kühlmann/Telle, Corpus Paracelsisticum

Back to Paratexts Back to Texts by Adam Schröter

[sig. A2r] Ad eccellentissimvm doctrina et pietate virum, D[ominvm] Petrvm Gvtteterum, Legum Doctorem eximium, Inclitæ vrbis Cracouiæ Senatorem amplißimum, &c. In Librum Theophrasti Paracelsi, de Præparationibus, omnibus cum Medicis, tum infirmis vtilißimum: Adami Schröteri Sylesij, Philosophi & Poëtæ Laureati, &c. Præfatio.

Quemadmodum Hippocratis ætate plures medicorum sectas atq́ue familias fuisse, ex ipsius Hippocratis scriptis constat, Amplissime Guttetere: quæ sententijs discrepantes, mutu?o primatum obtinere in medicina contendebant: Ita nostris quoq́ue temporibus, postquam Hippocratis authoritate illarum contentiones sectarum finitæ sunt: resq́ue eò deuenit, vt vnus Hippocrates capit medicinæ ab omnibus, nec immeritò, censeretur: Diuinæ id faciente erga homines miserationis dispositione, Medicorum vnitaas, in duas sectas abijt, diuisaq́ue est. Harum vna, quôd Hippocrati, vel Galeno, vel Auicennæ, alijsúe priscis scriptoribus adhæreat: nobis ob reuerentiam nominis, Hippocratica, vel saltem discriminis gra- [sig. A2v] tia, dicatur: Altera ab eo, qui non odio motus, sed languentium commiseratione ductus, Deo ipso authore ad altiorem medicinæ gradum peruenit: Theophrastica nominetur. Huic quidem illa, illi autem h&æc; quia contentione quadam inuisa est, odiosaq́ue redditur: nos amore veri, & charitate proximi, commoti: quid de vtraq́ue, cuiq́ue bono, cordatoq́ue viro sentiendum sit: hac præfatione modestè pariter, ac bono iudicio, perquirere statuimus: Vt deposito parte ab vtraq́ue odio: bonum illud, quod ad humani generis conseruationem, vtriq́ue Deus donauit: ad eiusdem commodum, atq́ue integritatem, vnanimi studio ab vtraq́ue in medium conferatur. Nam perinde vt negari non potest, Hippocrati donum medicinæ diuinitus datum fuisse: Theophrasto itidem diuinitus suum: ita omnino neq́ue id quisquam negauerit, Deum cuiq́ue distribuere dona secundum mensuram pro suo arbitrio liberrimo: neq́ue hoc affirmauerit, non perfectiora illis donare, qui ampliorem sui cognitionem per gratiam in Christo Iesu consecuti sunt: quam his, qui absq́ue gratia, in gentili Deorum multitudine, ipsum ignorauerunt: maximè cum scriptura dicat, omni habenti dari, ab eo autem qui non habet, etiam id, quod habet, auferri.* Quod cùm ita sit, non immeritò forsan obijciet quispiam: Theophrastum insolentius agere: quòd Hyppocraticos omni pla- [sig. A3r] nê authoritate exutos velit, atq́ue durius insectetur: cùm debuerat in ipsis quoq́ue donum Dei, quantulumcunq́ue id fuerit, agnoscere potius: quàm tanta verborum asperitate eos perstringere: eorum ignorantiam taxare: et penitus scripta eorum respuere: sibi autem ipsi monarchiam in medica facultate vendicare. Verùm si quis primum quidem quo studio ad scribendum impulsus sit Theophrastus, consyderet: deinde verò quos insectetur, et quatenus, attendat: Postremò, quid et quomodo doceat, scribatué, intelligat: ipse protinus obiectoni huic respondebit. Reputet itaq́ue Theophrastum hunc illis temporibus floruisse: cùm: post multas bellorum et seditionum clades, et rerum publicarum perturbationes: quibus vniuersa propemodum literatura, artesq́ue omnes ad interitum vsq́ue concidissent, nisi impolita Barbarorum philosophorum obscuritas, quodammodo eis auxilio fuisset: Deus ingenia hominum velut è mortuis resurgentium, ad recuperandum, artium et totius literaturæ splendorem, excitauit. Quod igitur fuit Marsilius Ficinus, in reuocanda Hermetis Trismegisti, Aegyptiaca, Platonicaq́ue Philosophia: Quod Ioannes Reuchlinus Capnion in renouandis græcis hæbraicisq́ue studijs, adiuncta Theologia, mysterijsq́ue secretorum diuinorum: Quod Angelus Politianus: Quod Baptista Mantuanus: Ille [sig. A3v] in Aristotelica philosophia: hic in Virgiliana poësi, et Erasmus in iucunda Latini sermonis eloquentia: Idem, ne plures enumerem suæ quenq́ue professionis cultores, et veluti nouos quosdam Authores: Idem inquam, vt parua magnis, vel æqualia æqualibus conferamus: hunc quoq́ue Theophrastum in renouanda medicina fuisse non iniuria dicere possumus, et debemus. Illi enim omnes quos recensui, versores potius, et commentatores veluti veterum Authorum, qui barbarorum tumultinus in obliuionem, ignorantiamq́ue hominum venerant, quàm renouatores fuerunt: illisq́ue Cornarius, Hippocratis Græci, nostro tempore translator, rectius conferri potest, quàm hic noster Theophrastus, quem ad altiora medicinæ secreta, priscis præter Hermetem Trismegistum ignota, magno studio indaganda, Deus ipse exuscitauit. Nondum sua ætate Hippocrates, nondum Galenus totus, nondum Aëtius, cæteriq́ue Græci, medicinæ authores, latinè loquebantur: Prostabat Auivenna tanquam in Lupanari imperitorum medicorum: quo cum, quisq́ue eorum pro suæ ignorantiæ, et inscitiæ libidine, abutebatur. Idemq́ue cum alijs agebatur authoribus omnibus, quorum malè intellectas sententias, dum disputationum tricis huc atq́ue illuc apud ægros, diducunt et distrahunt medici, interea ægri miserè emoriuntur. Quod autem de [sig. A4r] Physicis Doctoribus, idem et de Chirurgiæ magistris ipsius tempore, conqueri licebat: Et certè nescio, an non nostro quoq́ue tempore idem liceat.

Quidńi: cùm etiam Hippocrates ipse idem conqueratur? Idem Iacobus Syluius, optimus author, cæteriq́ue plures etiamnum lamententur et deplorent?

Miserabilis est sanè in medicina facienda error: eoq́ue miserabilior, quòd ad tot diuersas grauissimorum morborum speties: quarum vel vnica ad delendum è viuis hominem, sufficeret: hæc quoq́ue insuper ceu fœdissima crudelissimæ carnificinæ tortura, et remanere volentis vitæ, expulsio volenta accedat.

Quod ne deinceps fieret, pietate in omnes, etiam posteros: commiseratione autem in ægros motus: cùm plurima, in vniuersa medicina diligentius excussa, desiderari cognouisset, animum ad indagandam medicinæ certitudinem appulit. Deus autem conditor naturæ, et misericors humani generis pater et amator: qui pietatis inspector est, et proximi charitate colitur: qui linum fumigans non extinguit, neq́ue stipulam aridam comminuit: sed clamantes exaudit: pulsantibus aperit: petentibus dat: et quærentibus vltrò offert: suprà captum huamni ingenij, cærtiduinem quærenti, naturæ mysteria, medicinæq́ue Arcana, ad communem humani generis vtilitatem, in qua charitatem cuiq́ue erga proximum exercere liceat, et [sig. A4v] ad gloriam nominis sui, aperuit, atq́ue manifestauit.

Hoc studio atq́ue animo, et quæsiuisse, et datam diuinitus medicinæ certitudinem se literis mandasse: (quamuis bona ingenia, quibus innatum est, omnia in meliorem partem accipere, ipsa per se intelligerent:) ipse Theophrastus in proæmio Magnæ Chirurgiæ testatur in hæc propemodum verba. “Tria omnino sunt, optime Volphgange, quæ me ad scribendam Chirurgiam impellunt: quorum primum est, quòd libri veterum, quos quidem nobis videre hactenus contigit, adeò imperfecti sunt, vt vnicum, quò ad naturæ vim attinet, certum præsidium in eis non inueniatur: Alterum est, miserabilis tot informorum destructio et corruptela, ex inscitia, et ineptitudine chirurgorum proueniens: Tertium est, praua et difficilima symptomata, in vulueratis ex mala curatione, contingentia: quæ nobos quotidiana experientia multipliciter cognoscenda et sananda obtulit.” An non pium hunc animum censes, qui proximi malum misertus, quem diuinitus accepit scientiæ Thesaurum, non inuidus abscondit: sed prodesse cupiens omnibus, vt omnibus impertiretur, literis mandauit: et quidem patria lingua: vt non modò ad doctiores, verùm etiam ad imperitiores idiotas, volentes tamen discere et doceri, tantæ doctrinæ communio et participatio perueniret? An tu hunc omni odio et [sig. B1r] inuidia premendum, et non potius mille modis amandum censes: qui aliquando in eadem inscitiæ, imperfectæq́ue medicinæ naue tecum considens, pluribus naufragijs factis, iamq́ue desperans de portu et salute, tandem Diuina miseratione enatauit: et ad se rediens, omnibus terris medicinæ certitudinem, in Italia, Gallia, Germania, apud Hispanos, Granatos, Lusitanos, Anglos, per Prussiam, Lithuaniam, Poloniam, Vngariam, Valachiam, Croatiam, et vltra Transylvanos ad extremos vsq́ue Getas, Indosq́ue quæsiuit: non inuentam verò, sed cœlitus tandem demissam, acceptamq́ue, tibi omni fidelitate communicauit, tibi perscripsit, tibi vtendam dedit? Quid quæso differs amare eum, qui, ne tu perires naufragio: ne tu extingueris frustra susceptæ peregrinationis periculis: ipse naufragium pertulit, ipse pericula subijt, superauit: teq́ue vt tutior esses, omnibus quæsitis bonis cumulauit, et miniuit? Nihil habet veritatis, naturæq́ue studiosus quod reprehendat in Theophrasto, si rem secum rectè perpendere velit. Nam non ita sua profert, vt aliorum omnia penitus damnet: relinquit cuiq́ue suo in loco quicquid veri certiq́ue habet: errores autem carpit, abusum vituperat, ignorantiam damnat, ignauiam in discendo et inquirendo persequitur, humanorum casuum languorumq́ue miseretur, infirmis tabescentibus compatitur, con- [sig. B1v] dolet, commoritur. Quid in hoc tali homine habes reprehensione dignum? Sed audi quæso quid dicat: "Itaq́ue cùm certò constet, Chirurgiam (intellige tu totam etiam medicinam) æque certam esse artem, aut scientiam, quàm est Architectura: vt vos ad eius amorem incitarem, hoc opus, quamuis simpliciori stylo, conscripsi vobis. Neq́ue enim curat Medicina phaleratam elocutionem. Monitos autem vos velim, ne mihi hanc scriptionem in malam vertatis partem. Noui equidem vestrum plerosq́ue in diuersis regionibus, non omnino ignaros artis: imo quosdam etiam secretorum peritos: et hunc quidem, vnum arcanum habere: alium, dimidium arcani, alium, vnum cum dimidio, alium etiam duo cognouisse, quemq́ue iuxta mensuram, plura vel pauciora. Quod quisq́ue nouit, id suum cuiq́ue esto. Meum propositum est eos docere, non qui Docti, Veri, et Experientia confirmati sunt: (his enim non opus est doctrina mea: nec de his quicquam horum intelligi volo:) sed qui his ex aduerso opponuntur." Cuperem autem vt mea scripta semper in meliorem partem acciperentur. Quid hic quæso dicitur, quod boni viri æstimationem offendat? Sed hoc plerosq́ue aduersus Theophrastum commouit, quòd acrius in Indoctos, Sophistas, Circumforaneos, et omni experientia destitutos, inuehatur. Quod tamen, si quis diligenter attendat, ferendum [sig. B2r] omnino esse, intelliget: nam immedicabile vulns, vt Poëtæ verbis vtar, ense recidendum est, ne pars syncera trahatur. Inuectus est Hippocrates ante Theophrastum in tales medicos. Inueti sunt multi post Hippocratem alij. Vt autem Hermetem maximi facit, ita modestius de Hippocrate, quàm de alijs loquitur. Minus sentit de Galeno, minus etiam de Auicenna. Quid verò mirum? cùm etiam Hippocraticorum pleriq́ue grauissimos Auicennæ errores sæpius deprehenderint, adeò vt Leonhardus Fuchsius, non postremus nostræ ætatis Hippocraticus medicus sæpius exclamet, in Arabum doctrina vniuersa nihil certi ac solidi haberi, confusa esse omnia, omnia esse incerta, eorumq́ue scripta sæpenumero medicis errandi occasionem præbere? Quicquid igitur apud Hippocratem, eiusq́ue sequaces, ex lumine naturæ, Deiq́ue dono, verum syncerumq́ue est, id omne adeò non perstringit Theophrastus, vt non pauca apud hunc, vel tanquam ab illis desumpta, vel tanquam explanata clarius, inueniantur: quod ipsum argumento est, quanta sit, in lumine naturæ et rationis, veri cum vero consonantia. Verùm si quæ sine experientia minus firmis consequentiæ nexibus per eos deducta sunt, et pro certis habita: ea conuellit, et confutat: primatumq́ue, non odio ipsorum, aut minuendi ipsos studio, eis non concedit, sed glorificandi Dei [sig. B2v] datoris scientiæ amore. Iustum siquidem est, non modo dona Dei, secundum mensuram cuiq́ue concessa agnoscere: sed etiam agnita ita prædicare: ne: dum antiquitatis ratione habita, veteres, quibus dona tributa diuinitus minora scimus: Iunioribus præferre studemus, in quos exuberantio Diuini Spiritus gratia diffusa est: impietatis in Deum, mendacijq́ue redarguamur: vtpote qui contra agnitam veritatem, dona Dei maiora, minoribus non modo postponamus: verùm etiam si quæ minoribus donis humanitus deprauatio accessit, ijs maiora perfectioraq́ue subijcientes, ea coinquinemus. Quapropter quòd veteres durius reprehendat, quòd primatum seu Monarchiam medicinæ sibi vendicet, his consideratis Theophrastus accusari iure non potest, multò minus odio dignus esse. Quanquam non paucis stomachum bilemq́ue mouet, quòd nonnulli, arrogantes, et mendaces, qui se Theophrasticos profitentur, cùm re ipsa nihil minus sint, quàm Theophrastici: tanta promittunt, tanta iactitant, quanta per ipsos fieri posse nec Theophrastus velit, nec natura admittat: sed nec Deus patiatur. Hi igitur cùm suo ipsorum mendacio sese illaqueent, non potentes efficere experientia facti, quæ linguæ fallacis mendaci iactantia pollicentur: dum stultè, bonum nomen authoris extollere volunt, turpiter lapsi, existimationem ipsius minuunt. [sig. B3r] Quò sanè sit, vt maleuolorum detractrici loquacitati, et maledicentiæ contra Theophrastum, quanquam immeritò, ansa præbeatur. Oportet siquidem sua quenq́ue errata ferre, eorumq́ue ignominiam in seipsum suscipere, non in alium innoxium deriuare: quod cum factum fuerit, hac quoq́ue in parte noster author immunis erit ab omni odio et inuidia: maximè cùm prædixerit futuros eiusmodi sycophantas qui medicinæ suæ titulo ad deceptiones et illusiones hominum vtentur, non quidem authoris vitio, sed suæ ipsorum naturæ illiberali maleficio. Restat itaq́ue vltimum, quod animos multorum à Theophrasto abalienat, in quo si ostenderimus authorem hunc nihil peccare, non dubito quin pleriq́ue Doctorum, qui ad hoc veri conuiuium inuitati simul, et electi sunt, huic adhereant, epulentur, et calicem veritatis syncerum cum eo bibant. Hoc autem est, vitium obscuritatis, quod illi obijcitur, partim ob nouitatem verborum quorundam: partim ob præparationis medicinarum ignorantiam. Verborum nouitatem excusat cùm Horatius, quod liceat nouis rebus, noua et inaudita ante vocabula imponere: tum verò ipse author, qui si quid nouum vno in volumine posuit, illud in alio, quid sit, descripsit. Præparationis autem ignorantia, quamuis non tàm Theophrasto, quàm ignaris rerum, philosophiæq́ue imputunda sit: tamen vt hac quoq́ue in cau- [sig. B3v] sa nihil iustè accusari possit: partim alijs passim in voluminibus varias præparare medicinas docuit, partim in eo opere quod De Præparationibus inscipsit, breuiter et succinctè, vt ferè in omnibus solet, annotauit. Principales autem et arcanas præparationes, in Archidoxam rettulit, quam, breui, auxilio Diuino in lucem emittere decreui. Magnum reuera, et dolendum omnibus impedimentum erat, quòd inter centum Doctores, ob ignorantiam præparationis, vix vnus Theophrasticam medicinam hactenus legerit, nedum tractauerit. Huius autem ignorantiæ initium non tàm ab ipsis Doctoribus fluxit, quàm ab his, qui cùm abusus artium emendare debuissent, nec ob ignorantiam potuissent, maluerunt artes, alioqui sanctissimas, et homine libero dignissimas, omnibus ab Vniuersitatibus prohibere et explodere, quàm tot earum per Sophistas et circulatores introductos abusus tolerare. Harum artium vna quidem, vt de alijs hoc loco taceam, est Alchimia, quam impostores nequam, et eorum causa nonnulli, rerum Domini principes, adeò inuisam aliquot ante hæc tempora annis habebant, habentq́ue nonnulli etiam hodie, vt neminem probum existiment, qui eius exercitijs naturæ secreta rimatur, sed ludibrio exceptum digito demonstrent, et adunco naso, veluti auri, argentiué fictorem, suspendant. Qua barbarie [sig. B4r] quid per hominum fidem, potest esse immanius?

Vt vigitur omnibus Medicinæ amatoribus constet quid sit Alchimia, quisq́ue eius verus ac legitimus vsus, tùm vt quæ hoc libello De Præparationibus dicuntur, rectius intelligi valeant: pauca de ea dicamus oportet.

Est ergo Alchimia, non vt permulti idiotæ garriunt, transmutandi metalla imperfecta, in aurum vel argentum, scientia, (quamuis et hæc per artem et naturam Deo concedente cui vult, possibilis, certaq́ue eius pars est) Verùm certa ars et scientia, qua per ignem totius naturæ secreta vis elicitur, subtiliatur, perficitur, et in efficacía virtutis multiplicatur. Hac purum ab impuro separatur, grossum à leui secernitur, et deniq́ue quoduis externum à suo interno, ad manifestandum occulta, et occultandum manifesta sequestratur. Vnde ab ignis quidem fusione Alchimia, à sequestrandi verò et separandi officio Spagyrica dicitur, quæ sola creationis Diuiniæ æmulatrix est scientia. Nihil enim creatum legimus, nisi per diuisionem ex confuso cha. Diuisit Deus, inquit scriptura, lucem à tenebris, Diuisit aquas sub firmamento, ab his quæ super firmamentum, Diuisit aquas ab arida: Diuisione eductæ sunt herbæ, ligna, animalia à terra: itidem Diuisionis medio formatus homo. Sic stellæ, sic pisces, sic volatilia. Atq́ue hinc est, [sig. B4v] quòd Alchimiæ vitriusq́ue vsus latissimè patet. Duplex enim Alchimia est, quemadmodum etiam duplex ignis. Interior et naturalis: Exterior item et artificialis: hæc illam imitatur operando: illa in creatione ab ipso creatore Deo, legem, operandi virtutem sibi inditam, accepit. Hæc illam mouet et elicit: illa mouenti obediens, corpore elicita, virtutem inditam iuxta prædestinatinem suam operatur, et potenter exercet. Atq́ue ex his clarius iam agnoscitur id, quod in Definitione posuimus. Omnis creatura nihil aliud quàm Alchimiam exercet in natura.

Lapides calore mediante, è diuiso humido viscoso ab alijs aquæ partibus, nascuntur, et coagulantur. Mineræ omnes, itidem per separationem, et coagulationem ex aqua oriuntur. Herbæ et Plantæ, dum ex terra separant idoneum nutrimentum, illudq́ue in corpus ipsarum, folia, flores et semina fructusúe conuertunt, quid quæso agunt præter Alchimiam.

Animalia dum comestas herbas, naturali calore digerunt, digestas in nutrimentum et fœces diuidunt, nutrimentum itidem in ossa, carnem, sanguinem et lac, et similia conuertunt, Fœces verò in vrinam, stercora, pilos, vngues, cornuaq́ue excernunt, quid operantur nisi alchimiam? Per alchimiam Panis in homine, caro et sanguis hominis fit: in cane, caro et sanguis canis: in boue, bouis: in sue, suis etc. Idemq́ue [sig. C1r] in alijs omnibus licet intelligere. Ex quibus manifestum est, et quid sit interior alchimia, et quàm latè pateat: cuius cùm imitatrix sit exterior, quamuis meditanti per se iudicari possit, quàm in omnia sese extendat: tamen pro nostri propositi ratione, vnum hoc assumo, Sine Alchimia, nulla naturæ secreta posse elixi: nullam latentem in potentia virtutem, verè in actum produci: nullam Medicinam debitò modo præparari. Hic est verus Alchimiæ vsus, naturæ mysteria per eam indagare: occultas rerum virtutes explorare: creditam Dei omnipotentiam oculis cernere, manibus tangere. O quàm iucunda est, quàm auget fidem et amorem in Deum, et charitatem in proximum, hoc modo sobriè et diligenter tractata Alchimia. Non Tantalo, non Euclioni, non superbo, nec molli, nec Cynædo conuenit talis Alchimia: Sed contemptori diuitiarum philosopho, humili, liberali, laborioso, honesto, Dei amatori, proximi adiutori, naturæq́ue inuestigatori. O quam præclara, quàm sancta, quàm Diuina est ignis scientia. Deus ipse Ignis consumens est: Ignis inaccessibilis est: Hic Ignis mundi rerum creator et separator est. Ignis cuncta fouet creata: ignis lucem, calorem, maturitatem omnium perficit: Ignis producit fructus, animalia, metalla: ignis mutat et transmutat omnia: Ignis separat et probat, et præparat omnia: [sig. C1v] Ignis iudicat aurum, et metalla, et sæculum: Ignis purgat omnia: Ignis absumit superflua: Ignis immortalitatem affert. In igne vita æterna, lux, splendor, et beatitudo summa: In Igne mors æterna, tenebræ, stridor dentium, et damnatio æterna. In igne exultauit Henoch, Helias, Moyses. In igne cruciatus est Diues Lazari neglector. Sed quorsum me rapit cogitatio, dum admiror quid ipse ignis, quidúe Alchimia possit per ignem. Vtinam vtinam et vos amici Doctores aliquando hæc vel modico labore attingeretis, certò scio quàm ardenti studio ad amorem et studium Alchimiæ incumberetis. Tum demum vobis charus esset Theophrastus, Tum demum agnosceretis, quid valeat rectè præparata medicina. Tum demum verè in amorem Dei, Naturæ, et proximorum raperemini. Sed ne quærentes fortasse et expectantes aliquos rationem præparationum, amplius differam, ad Libelli ipsius declarationem accedam, modosq́ue præparationum, quos author nomine tantum significat tanquam artis chimiæ peritis cognitos, propter eius artis imperitos quidem, discendi tamen cupidos, quantò breuius et rectius potero, explicabo. Tanta siquidem est præparationis virtus, (vti pulcherrimè à Iacobo Syluio doctissimo Hippocraticæ Scholæ Medico dictum est) et tàm latè per omnes rerum spcies eius [sig. C2r] ratio spargitur, vt nihil à natura gignatur, augeatur, aut alio quouis modo moueatur citra præparationem: nihil artes tàm mechanicæ, quam aliæ omnes tentant non adhibita prius præparatione aliqua, per quam ars sæpe naturam vincere videtur. Præparatio enim est rei cuïusq́ue ad consequendum finem propositum adaptatio, quæ fit superfluorum ablatione, defectus supplemento, et perfectionis debitæ administratione: quod eleganter idem Syluius dixit, Medicamentorum præparationem esse, ipsa per artem vsui vel compositioni commodiora reddere, hoc est, vel mitiora, vel valentiora, vel gratiora, vel salubriora, vel magis miscibilia, et, vt paucis dicam, meliora vel ad vtendum, vel ad componendum. Absoluit autem Theophrastus vniuersam huius libelli præparationem, septemdecim modis, quorum nomina sunt hæc, Trituratio, Ablutio, Imbibitio vel nutritio, Humectatio aut Incorporatio, Putrefactio, Digestio, Dissolutio, Distillatio, Coagulatio, Exiccatio, Alkalizatio, Fusio, Additio, seu Mixtura, Straficatio, Reuerberatio, Calcinatio, et Sublimatio. Quanquam Syluius plures: Chimistæ verò pauciores modos enumerent: ille quidem omnes vel maximè communes complexus: hi autem artificiosos duntaxat, ipsisq́ue solis proprios: Nos quorum nomina posuimus, eos breuiter declarabimus. Tritu- [sig. C2v] ratio igitur est, cuiusuis rei siccæ, vel terendo in mortario, vel molendo super lapide, vel fricando, limandoúe, in puluerem facta redactio: officinis pharmacopæorum Puluerisatio dicta. Ablutio, est per aquam facta à sordibus rei emundatio. Abluuntur autem potissimum materiæ terrestres, vel minerales, vel metallicæ, postquam fuerint trituratæ et in puluerem redactæ. Aqua verò ablutionis, alias simples communisq́ue est, alias rosacea, alias alia stillatitia, nonnunquam lac mulieris lactentis. Apud Chimicos autem etiam acetum distillatum, aqua aluminis, et his similes. Imbibitio est rei cuiusuis siccæ, et puluerisatæ, humido aliquo, puta aceto, vino, succis aut aquis herbarum, aut lacte, aut oleo, sæpius iterata, post successiuas exiccationes humectatio. Metaphoricè sumptum est à bibentibus, qui absumpto haustu priore, alium imbibunt, illo quoq́ue absumpto mox alium atq́ue alium. Eadem autem est medicis Nutritio, quæ Chimicis Imbibitio, similisq́ue propemodum metaphoræ ratio. Incorporatio vel Humectatio est, cùm rei siccæ tantum liquidi affunditur, vt liquidum sicco non supernatet, sed instar pulmenti piquidioris vel spissioris contemperentur inuicem. Quòd si siccum sua vi humidum incorporatum absumat, iterumq́ue siccum maneat, et iteratò incpororetur, imbibitio vocabitur, vt dictum est. Incorporationi similis fe- [sig. C3r] rè est, quam medici vocant infusionem: cum rei siccæ tantum liquidi superfunditur, vt supra siccum emineat, et supernatet sicco ad placitum, duos vel tres digitos, pluresúe. Quadsi res sicca diutius in infusione steterit, Maceratio vocabitur: Sicca autem hoc loco vocamus quæcunq́ue vel arte siccantur, vt herbæ, radices et similia, vel natura sicca sunt, vt Terræ, Mineralia, Venæ, Metalla etc. Putrefactio Chimicis maximè nota, est cùm res vel humida, vt herbæ et stirpes omnes, etiam oleagineæ et pingues: vel sicca, vel etiam imbibita, Incorporata, aut infusa, in idoneo instrumento siue vase, reponitur ad Macerandum in magnum Fimi equini cum straminibus suis mixti aceruum, ad idonei temporis spacium, quo videlicet res ita putrificata, secundum placitum medici alteretur de qualitate in qualitatem, reddaturq́ue materia tractationi aptior, ad separationes in ea perficiendas. Alij alio modo Fimum equinum renouant sæpius, te experientia doceat quid facto opus sit. Chimici fimum equinum, methonimicè appellant ventrem equinem, continentem pro contento vsurpantes, honoris gratia. Digestio, Similis ferè est Putrefactioni, in eo quæ aptiorem reddit materiam tractationi: differt autem in eo quòd illa vt diximus alterat: hæc maturat, quare et putrefacta omnia digeri possunt. Est ergo digestio rei cuiusq́ue, caloris [sig. C3v] debiti operatione facta maturatio, et habilitas ad finem propositum, vel tractationis ad separandum, vel exhibitionis ad medicandum. Hic caloris ignisq́ue gradus obseruandi veniunt, quos nisi obseruaueris debito ac legitimo modo, nihil vnquam in omni alchimia aut Spagyrica perficies. Quatuor sunt caloris ignisq́ue gradus, Primus Lentissimus, qui sensum tactus delectat: Secundus Fortis, quem tamen sensus tanto spatio temporis ferre potest, quantum xij integri tactus absumunt. Tertius Fortior, qui sensum subitò lædit. Quartus Fortissimus, qui sensum destruit. Primi gradus sunt Fimus equinus, Nidus Formicarum, Calor radiorum Solis, Calor gallinæ incubantis, Calor aquæ tepidæ, vel Balnei mariæ.

Secundi gradus, Ignis Bullientis aquæ, ignis Cinerum: Tamen absq́ue ignitione. Tertij gradus, Ignis carbonum, Ignis arenæ cum ignitione, vel sine ignitione. Quarti gradus, Ignis flammæ, Ignitionis, Fusionis metallorum, et similes. Habet autem quilibet gradus plura puncta, quod vnico verbo significandum duxi. Digestioni itaq́ue et Putrefactioni, primus ignium gradus seruit: quanquam Digestio successu temporis aliquando etiam ad tertium gradum ascendit, in metallis autem etiam ad quartum, Sed hæc fida magistra docebit Experientia. Dissolutio est rei cuiusuis ex liquido concretæ, iterum in liquidum, [sig. C4r] per partium extenuationem, viscositatisq́ue compactæ per humectationem idoneam facta resolutio.

Soluuntur autem partim gummata, partim succi concreti, quandoq́ue Terræ, quandoq́ue Alumina, Salia, Vitriola, quandoq́ue lapides preciosi, quandoq́ue metalla, quandoq́ue Calces, quandoq́ue mineralia, et quicquid est eorum, quæ ex aqua concreta sunt. Duplex autem est solutio, vel per se, vt in aëre sub diuo, in cellario, in fimo, in vapore aquæ: Vel affusione liquidi resoluentis, vt aquæ, Vini, Aceti, et similium. Distillatio est extractio vel detractio humiditatis à re quacunq́ue, facta tenuiorum partium à grossioribus separatione, ac in vas subiectum guttatim receptione. Quatuor sunt autem Distillationum species, Vna per ascensum cum alembico: altera ad latus, vel cum alembico, vel absq́ue eo. Tertia per descensum absq́ue alembico: Quarta per linguam siue filtrum. Hæc apud Chimicos Gebro potissimm authore, copiosius traduntur. Coagulatio est, quando res quæpiam à continuitate partium concretarum, vt dictum est, resoluta, calore primi gradus iterum concrescit, non tàm humidi absumptione, quam eiusdem inspissatione. Atq́ue sic coagulantur Salia, Gumata, resinæ, Vitriola, metalla, et his similia. Exiccatio est rei imbibitæ, vel ablutæ, vel incorporatæ, vel infusæ, vel maceratæ: per detractionem humidi- [sig. C4v] tatis, vel euaporationem eiusdem, et non per inspissationem, facta siccitas. Fit autem exiccatio vt plurimum igne secundi gradus. Alkalizatio est extractio Salis ex re qualibet, cuius processus et ordo hic est vt res quælibet primum vertatur in cinerem, vel calcem: deinde cinis vel calx maceretur in infusione aquæ communis purissimæ vel distillatæ, dici vnius spacio: post detrahatur per linguam purissimè: inde apud ignem primi, vel secundi gradus euaporetur: quod manet in fundo siccum, iterum ponatur in solutionem aquæ communis, solutum tandiu ad ignem conuenientem euaporet, donec tres partes totius absumantur, reliquum locatum in frigidum, ponet suo tempore lapillos salsos, propemodum aluminis instar diaphanos, qui sunt sal alkali eius rei, cuius erant cineres. Fusio est liquefactio mineralium, vel Metallorum, per ignem terij vel quarti gradus. Funduntur enim Salia, Aluminia, Vitriola. Funduntur item Plumbum, Stannum, etc. in tigillo triangulari, igne debito, cum vel sine follibus administrato.

Additio seu mixtura, compositio ipsa est quarumlibet rerum, ratione virtutis, sibi mutuo conuenientium, certa proportione in vnum compositum medicamentum receptatum, vel ad præparationem requisitarum. Stratificatio, est duarum pluriumúe distinctarum rerum, distinctis ordinibus, vel stratis, [sig. D1r] alternatim vicissimq́ue facta, in idoneo instrumento positio, seu collocatio. Vt cum in tigillum primò Salis Stratum, inde Tartari, post Cupri, iterum Tartari, rursus Salis, distinctis stratorum ordinibus inuicem superponuntur. Hoc ita dispositum, Chimicis Stratum super stratum dicitur. Reuerberatio est expositio rei ad lambendum ab ignis flamma, vel à calore ignis suffocato, et ab exitu reuerberato introrsum. Calcinatio, est rei cuiusq́ue tantisper facta per ignem tertij, vel quarti gradus exustio, vel per aquas ardentes, soluentes, fortesúe continuata maceratio, donec partium continuitas dissipetur, reiq́ue corpus in puluerem subtilissimum, vel Cinerem, vel Calcem, vel squamas friabiles abeat. Sublimatio est rei ab igne fugientis et in idoneo vase collatæ tanisper subiecto igne conuenienti calefactio, et exustio, donec à fundo vasis continentis eleuata, sordibus impuris in fundo relictis, pura ipsius substantia, in forma nubis vaporosæ, vel fumi, sursum ascendat, et fuliginis in morem lateribus vasis superioribus, adhæreat.

Hæc itaq́ue est breuis eorum præparandi modorum explicatio, quorum Paracelsus noster hoc opusculo meminit: quam quidem ego, Doctissime Legum, idemq́ue optime Guttetere, non ideò huic præfationi inserui, quòd tibi aut necessaria sint, aut ignota existimem: sed vt Tyrones, aut etiam Doctores, si [sig. D1v] quos discendi cupido tenet, aliquantulam hinc notitiam referre possint. Ampliorem verò horum doctrinam primùm quidem vt ex Gebro petant suadeo, qui methodicè hæc in sua summa perfectionis, tractat: Deinde verò vt videndo, et faciendo discant, adhortor. Oportet nanq́ue discere, scireq́ue desyderantem multa et ferre, et facere: quemadmodum et ille multa tulit, fecitq́ue puer, qui Pythia cantat, abstinuitq́ue Venere, et Baccho. Etsi autem hoc opusculo non nimis argutas, nec omnino summas præparationes medicinarum perdocere videam Theophrastum, quemadmodum in libris Archidoxæ, quibus ipsa rerum omnium intima penetralia aperit, summa cum philosophiæ et totius naturæ explicatione: Tamen, cùm victus liberalitate et persuasione Illustris et Magnifici Herois Alberti à Lasko,Template:Olbracht Łaski vnici secretiorum studiorum patroni et promotoris in animo habeam, ad communem totius humani generis salutem, eos quoq́ue libros iam iam typis subijcere excudendos: non abs re fore duxi, hoc ante in lucem emittere opus, quod et intellectu sit facilius: et specimen ex eo quisq́ue capere possit, quid ex illis vtilitatis, philosophiæq́ue sperare possit, cùm videat hunc libellum nudè, practicè, absq́ue vlla philosophiæ Theoria propositum, omnibus non modò Chirurgis, verúm etiam Physicis Doctoribus medicis apprimè necessa- [sig. D2r] rium et vtilem esse, cùm in grauissimis interiorum morbis, non solùm exteriorum vulneribus, vlceribus, apostematibus, alijsq́ue malis, certa medicamina in tam paruo libello contineantur, quemadmodum id mox subsequens tabella ritè ob oculos pio lectori proponet. Sed est etiam breuitatis optima ratio habita, vt sesset veluti memoriale quoddam, aut enchiridion, quod quisq́ue quocunq́ue iter faciens, vel manu, vel sinu secum habere possit. Quamuis verò appareat, non totum opus præparationum ad meas manus peruenisse, id quod Secundi libri Tractatus primus abruptus, satis indicat: Tamen cùm Primus integer sit, cum tàm præclara habeat medicamina, nec de alijs libris adhuc quicquam constet: nolui interea dum alios expectando res differtur, hac vtilitate, tot miserabilibus morbis languentes ægros, totamq́ue piorum Medicorum Scholam, orbatam et defraudatam esse: Sed bono, pio, et syncero animo, absq́ue omni fuco et simultate, omnibus bonis, prijsq́ue communicare: atq́ue alios item, si qui cætera habent, meo exemplo ad idem faciendum prouocare. Spero autem ego, certò mihi persuadens, optime Guttetere, futurum, vt cùm tuo sub nomine, quod plane boni publici amatori conuenit, qualem et te esse huius inclytæ vrbis Senatus populusq́ue agnoscit: exiguum quidem quantiate opusculum hoc, magnum tamen v- [sig. D2v] tilitatis respectu, prodierit in lucem: omnes deposito rancore, et amaturos Theophrasticam medicinam: et Alchimiæ legitimum finem, vsumq́ue agnituros. Quod cum factum fuerit, consydera quæso, Doctor excellentissime, quanta infirmis accedet commoditas, salus, vigor corporis et animi: complectere animo, quanta ad medicos ipsos honoris accedet authoritas, quantus splendor, quanta gloria: cùm efficatia medicamina habentes, in curandis morbis mirabiles, omnibusq́ue chari, et honorati habebuntur? Accipies igitur Amplissime idemq́ue Doctissime Senator æquo animo Libellum hunc, magisq́ue publici boni emolumentum, quod te natura tua, studiorum tuorum humanitas, doctrinæ celsitudo, nomen deniq́ue ipsum beneficum, semper curare et attendere monent, facta autem tua, et conuersatio inter ciues, testantur: et offerentis animum, non modò qui erga Excellentiam tuam est, sed qui etiam erga totam communitatem hominum, consyderabis, atq́ue existimabis potius: quàm breuitatem operis. Cumq́ue quàm latè vsus eius pateat, tute ipse cognoueris, fac vt in omnium manibus te authore, versetur. Nulla siquidem optimo Senatori conuenientior cura est: nulla Guttetero magis consona beneficentia: quàm vt ea, quæ ad omnes æquè pertinent, ad omnes æquè peruenire sua authoritate efficiat. Vale.

Apparatus

Variants

Notes

Marginalia

Word Explanations

Sources

Corrections

Bibliography

English Raw Translation

Generated by ChatGPT on 18 March 2023. Attention: This translation is a machine translation by artificial intelligence. The translation has not been checked and should not be cited without additional human verification.