Text.Duclo.1592-01.A2r/Text

[p. 3] Illvstrissimo et serenissimo Principi Ernest, Dei gratia electo & confirmato Coloniæ Archiepiscopo, sancti Romani Imperij in Italia Archicancellario, & Principi & electo & confirmato, Episcopo Leodiensi, Heldischein, & Freisinguiæ, Postulatore Munster, Administratore Stauelot, Comiti Palatino Rhenensi, Duci vtriusque Bauierij, Vuesphalæ, Duci Bouillonensi, Marquiso Franchinon, Comiti Fouqre & Horne, suæque Celsitudini, Gaston Duclo subpræses particularis in foro Niuernensi fœlicitatem peroptat.

Videmus præ oculis, & habemus in manibus, Princeps illustrißime, magnifica opera marmorea à seruo tuo domestico, tibi- [p. 4] que obsequentißimo & ciue vrbis tuæ Leodiensis sculptore & Architectore excellentißimo Thoma Toleto constructa. Opera, inquam, omnium generum & diuersorum colorum marmorum, quæ tua ex patria Leodiensi huc aduecta sunt. Nec recusauit Toletus venia petita & iussu tuo hisce calamitosis temporibus in Gallia æstuantibus innumeris sese obijcere periculis, cum iter conficeret, vt Principibus nostris Illustrissimis ducibusque Nuernensibus tibique parentibus in his operibus construendis inseruiret. Qua in re cum eorum excellentiæ gratißimam rem feceris, non minori cum voluptate eorum desiderio à Toleto satisfactum est. Dici enim non potest, quana animi lætitia expleti sint operi iam plures ante annos inchoato exteremam manum impositam vidis- [p. 5] se ab eo, inquam, qui tibi seruus est obsequentißimus, Atque eò magis, quò ea, quæ vix intra quinque lustra sperare non potuissent, tam ingeniosè, tantaq́ue omnium admiratione & diligentia intra biennium expleuerit, vt præstantius quidquam conspici non possit. Altare in æde diui Cirici ecclesiæ huisce vrbis Niuernensis, cathedrali mira arte marmoreo opere adornauit: Nec minori arte pilis & columnis marmoreis oratoriam stationem illustrißimorum ducum nostrorum in proximo positam construxit: Statuas & imagines eorundem marmoreas ab antecessore sculptore inchoatas perfecit, & super eandem stationem oratoriam locauit: Sed & alia recèns exculpsit. Tanta arte omnia hæc confecta, vt qui conspexere, nulla sculptorum opera in om- [p. 6] nibus Galliæ templis ecclesiasticis sed nec in longinquis alijs regionibus opulentiora, speciosa magis, aut pretiosa, aut ingeniosè sculpta vidisse se palam profiteantur. Quocirca vt artificis adeò ingeniosi maximaq́ue laude digni memoria posteris relinqueretur, iusserunt Principes & Duces nostri illustrißimi nomen Thomæ Toleti ijsdem operibus marmoreis insculpi. Huiusce tam excellentis ornatus & decoris in ecclesia nostra cathedrali Niuernensi non solùm Duces nostri Illustrißimi tibi gratiam habituri sunt, Princeps Illustrißime, sed tota hæc prouincia dignas & meritas laudes nusquam celsitudini tuæ sufficientes referre poterit, cuius beneficio homine potiti sumus adeo raro & experto in ea arte quam profitetur, vt vix alter toto orbe reperiatur. Illius sanè fa- [p. 7] ma & celebris existimatio non solùm in proximis sed & longinquis Prouintijs adeò percrebuit, vt à quampluribus viris illustribus accersitus sit, qui tamen reditum ad tuam celsitudinem singulis momentis anhelans, vt tuis iußis obsecundet, obstringere se cuiquam semper recusauit. Virum hunc Toletum tuum, cum primùm huc appulisset, conueni, cuius admirandum ingenium cum ex operibus oculis subiectis agnouissem, melioribus moribus à natura dotatum expertus sum. Cum nemine vsquam obiurgare, nullius existimationi conuitiosè detrahere, omnibus obsequiosum & amicißimum se præstare, & ijs immunem esse acclamationibus, quibus non sine contumelijs & blasphemijs plenique huiuscemodi hominum, qui manuum opera victum sibi comparans, [p. 8] vti solent. De illius vita & morum probitate plura non dicam, ipsi enim celsitudini tuæ à multis temporibus, Princeps illustrißime, cogniti, nobis ingnoti non sunt. Sed vt ad hominis ingenium redeam, cum paucos post dies huc appulisset, & familiariter cum eo conuenissem, ratus fui aliquid eum de Chrysopœia subodoratum. Itaque sciscitatus ab illo itane in conficiendo illo philosophorum lapide ingeniosus esset, vt in sculpendis & expoliendis marmoreis lapidibus, respondit modestè, se tanti secreti ignarum, sutori vltra crepidam progrediendum non esse, sed Principis excellentißimi seruum esse obsequentissimum, qui hisce rebus delectaretur, qui viros pios & probos suspiceret & amaret, improbos & impostores odio prosequeretur. Celsitudinis tuæ verba fa- [p. 9] ciens ex ea audijsse vidisse se ter proiectionem pulueris aurifici à quibusdam, quorum alter alteri incognitus esset, factam in argentum viuum, quod in aurum verißimum mutatum fuisset, idque coram eadem tua celsitudine. Hoc idem vidisse se actum in tua ciuitate Leodiensi identidem asseuerauit. Testimonium tuum, Princeps illustrißime, fidem certißimam facit non omnino fabulosa esse, quæ de eo Lapide Philosophico antiquitus scripta sunt, nunc etiam referuntur. Cum autem Toletus virtutem tuam eximiam atque admirandas animi tui dotes laudaret, satis autem laudare non poterat, nihilque aliud exoptaret quàm reditum ad tuam celsitudinem, cui vitam suam omnéque obsequium deuoueret, putaui eandem celsitudinem tuam æqua & [p. 10] beneuola mente accepturam, si quod partim vidi, partim quid de eo puluere aurifico sentio, nomini tuo dicarem. Sanè hæc, quantulacunque sint, prælo committere nisi post obitum meum primò decreueram. Verùm singularis beneuolentia tua erga literarum secretiorum amantißimos, virtus & celsitudi tua, obsequium qualecunque meum quod eidem offero, & amicitia quam cum Toleto ex sympathia quadam naturali inij, me compulerunt, vt hæc scriberem. Quæ tametsi prælo excusa sint, omnium præter celsitudinis tuæ obtutum & oculos effigient. Tanta enim misteria irrisoribus, impijs & indignis impertiri nefas est. Ferè omnia quæ verè hac de re proferri possunt, sine arrogantia dixerim, perspicuè declarasse me puto. Vnica est totius arcani clauis, quam [p. 11] fidei Toleti commisi, sine qua tam admirandi secreti seraturæ aperiri non poterunt. Ipsa est causa efficiens, scilicet fornax, quæ æquabilitatem caloris & conuenientis præstare poßit. Illam manibus proprijs meo consilio construxit, & ad modum caloris solaris in inferiora reflexi. Illius vires & effectus certißimos experientia didicimus. Hanc nullus, vt opinor tanta nec tam facili arte construxit. Totam vim in igne iacere puto in horum inanimorum corporum mistione. Ex ignoratione æquabilitatis illius ferè omnes metam optatam non attigere, nec attingent. Hanc igitur fornacem Toletus verbis aut pictura non describet aut pinget, sed re ipsa demonstrabit: Quædam etiam quæ oculis vidit non contemnenda, quæ in vulgus profun- [p. 12] dere pernitiosum existimaui. Interim Princeps illustrißime labores hos meos æquo animo amplectere. Niuernis apud Ligerim Calendis Aprilis. 1592.