Text.BP032.A2r/Text
[sig. A2r] ¶ Prologhe totten Leser.
De oorsake seer beminde Leser van desen arbeyt oft schrijuens[v1] in der edelder Const der Chirurgijen dye my verweckt heeft om te schrijuen/ is dat ick so grooten ende so schandelijcken dwalinghen ende abuysen sie gheschieden in der seluer seer nootelijcker Const/ dye alleen tot onderstant des behoeftighen ende tot dienst van sinen euen naesten van God gheordineert is datmen daer seer naerstelijc ende met grooten gheduerighen contemplatien ende rijpen verstande op mercken sal/ datmense nyet en misbruycke ende den armen nyet en bederue/ maer alle bystandicheyt bewijse ende hulpe dye der Const moghelijc is. Op dat desen voorschreuen wille oft ordinancie Gods in deser Consten souden moghen gheobserueert worden/ so heb ick voor my ghenomen/ soo verre my Godt spaert dit Boeck te schrijuen tot troost ende bystant van eenen yeghelijcken Churgijn/ dye van zijn voorleden errueren oft dwalinghen dye hy alle daghe is werckende/ af stant begheert te doen/ ende oock tot onderstant van eenen yeghelijcken dye dese Conste bemindt/ hy si gheleert oft ongheleert/ want de rechte ende wel gheleerde dye sullen moghen van dit Boeck verlichtinghe ontfanghen van recepten te ordineren totter cranckheyt oft totter wonden dienende/ want si dye volmaectelijck ende sonder eenich ghebreck hier in ghecomponeert sullen moghen vinden om dye te vergaderen ende te maken alst noot wesen sal/ beter dan si van veel andere oyt ghecomponeert zijn gheweest/ als si int lesen wel sullen moghen mercken/ so verre als sijt niet met onuerstant oft met nijt dit Boeck en ouerlesen/ ende de ongeleerde die te leeren begheeren om huer pacienten te helpen oft om huer seluen/ huer huysurouwen/ oft kinderkens inder noot behulpich te wesen/ sullen hier in moghen vinden alle dat ghene dat huer inder Chirurghen nootelijck wesen mach/ alsoo wel dye sake ende kennisse vanden ghebreke/ als dye hulpe ende raet daer toe dienende/ [sig. A2v] Daerom en si nyemant soo onbeleeft dit werck te straffen eer hy het eynde daer af ghelesen ende ouermerckt hebbe/ want het is voorwaer gheciert met de alder beste Recepten der drancken/ Olien/ Saluen/ Plaesteren/ ende dier ghelijcken stucken dye inder Chirurgijen van noode moghen wesen dye sint het beghin der werelt van yemanden ghecomponeert oft gheschreuen zijn gheweest/ niet dattet wt veelderhande ende vreemde Auctores soude vergadert oft gheraept wesen/ maer tis de keerne ende het merch van allen Boecken der Chirurgijen/ dye gheschreuen zijn gheweest van Theophrasto Paracelso dye in deser Const de volmaecktste gheweest is dyemen gheuonden heeft onder der sonnen/ daerom seer beminde Leser soo is hier in mijn begheeren dat ghy dit wel mijn Boeck wilt lesen ende ouermercken al tghene datter in staet met seer rijpen verstande/ ende en wilt de Recepten niet verworpen oft si en zijn eerst van v gheprobeert al mochtet by auontueren geschieden datse niet alle man en ghenoechden/ als ghijse gheprobeert sult hebben/ ghy sultse prijsen bouen al de ghene dye ghy oyt gheprobeert sult hebben in ghelijcker saken. En wiltse daeromme nyet oordeelen voor dat ghijse gheproeft hebt/ want si zijn menichmael gheprobeert/ ende daer is veel goets mede ghewrocht in seer[v2] diueersche plaetsen ende tot diueerschen tijden/ ende noyt en is nyemant daer mede qualijck ghenesen/ alsmen nochtans nv daghelijcx ghenoech siet gheschieden God betert/ van den ghenen dye nochtans veel meynen te weten ende huer seluen seer hoouaerdelijck beroemen groote Meesters te wesen/ ende alle Boecken ghelesen te hebben/ [Ghelijcken[n1] als eenen Peeter volc geheeten/ die hem veel groote dinghen beroemt gedaen te hebben/ ghelijc int eerste Boec Paracelsi/ dwelc hi wt die Ouerlantsche sprake (also hy seyt) ouergesedt heeft/ want het een gheboren Deen is wt Denemercken geboren oft in die Contreye/ so en can icx niet wel geloouen dat hijt alleen/ sonder hulpe van andere gedaen heeft. Niet te min in die Prologe van tselue Boec scandaliseert hi ende veracht hi alle geleerde mannen dwelc niet eerlijc en is/ want hy selue ongeleert ende logenachtich is. Jndien die goede mannen noch int leuen waren/ ic gelooue dat hy sulc schrijuens vry niet te vergeefs met alsulcken moetwille gedaen en soude hebben. Hi beroemt hem ooc seer langen tijt metter Chirurgien omme ghegaen te hebben ende den crijch geoulcht/ waer mede hi als cacx wil te verstaen geuen ende hem laet duncken dat de selue edele conste nergens anders en soude connen gheleert worden dan biden crijch/ maer dat en is so niet. Daer zijn noch al andere vromer Chirurginen dan hi is/ ende nochtans en hebben si den crijch niet geuolckt/ ende zijn nochtans so vroom dat hi nyet waerdich en is die riemen vande selue huere scoenen te ontdoen/ niet te min het is wel te prijsen dat een Chirurgijn den crijch volcht om wat vreemts te sien/ gelijc dat daer diewils gebuert. Maer dat hi seit den crijch geuolcht te hebben/ het is eer gheloofliker dat hi mach door dlant geloopen hebben ende met olie ende salue op die Mercten gestaen mach hebben gelijc dese lantlos pers gemeynlijc doen die alle geleerde mannen verachten/ Dwelc iammer is/ datmense niet wt den Landen en veriaecht gelijc datmen tot veel steden ende plaetsen doet/ want sie menich mensche met hare valsce logenen ter doot brengen oft ten minsten cruepel oft lam maken. Jc soude wel begeeren te weten/ wat Certificatie dat hi heeft vander stadt van Antwerpen oft Bruessele/ daer hi hem oocvoor een groot Meester wt ghegeuen heeft ende noch tot veel ander plaetsen/ ende heeft veel arme crancken mistroostich laten liggen/ dwelc kennelijc genoech is bi vele diuersce Chirurginen dye na der hant daer ouer gehaelt zijn/ hoe wel hi so beroemelijc scrijft/ so weet ic nochtans wel dat hijse niet al ghenesen en heeft die onder zijn handen geweest hebben/ Jae hi is ooc door sulcx tot sommige plaetsen heymelijc vertrocken daer zijn goet metten Heere vercocht werde tselue dat hi achter liet dwelck nyet veel en was/ ende begeerde alle menschen met zijn groote logenen te bedriegen om ghelt te crijgen ghelijc dat wel blijckelijc is. Hi weet alder best hoe hi metter conscientien becommert ende belast is/ Maer so vele is daer aen datmen geen dooden en behoort te veroordeelen/ principalijc daermen niet dan duecht ende eere aen ghesien en heeft/ Ende ooc so en behoortmen geen dinc te verachten ten si datment weet te verbeteren dwelc in hem nietbeuonden en is. Dat hi sinen persoon tot eeniger plaetsen yet bedreuen heeft dat vertellenswaert is/ want achteruolgende die rechte secten der rationalen so en soude hi ghelooue ick niet weten een cleyn wondeken te tracteren na der conste soot behoort want hijt tot deser tijt toe noch nyet bewesen en heeft/ hoe wel hy hem beroemt .xxviij. Jaer met die Chirurgije omme ghegaen te hebbene/ maer men hoort genoech/ hoe dat hi menich men sce bedrogen heeft met sinen grooten logenen daer hi een groot Meester af is/ also dat ic wel gelooue datmen zijns gelijcke daer af met vinden en soude also wel is hi daerin gefundeert/ ende metten monde te spelen gelijc sodanigen gasten gemeynlijc doen die nergens geen seker woonstede en hebben/ &c.] Dese selue willen si huer conscientie quijten int eerste ende huer eere daer nae soo sullen si huer reguleren als hier in dit Boec gheleert wort/ want doen sijt si en sullen nyemant meer verderuen maer eenen yeghelijcken (soo veel als der Const moghelijcken is) hulpe ende troost doen ende huer seluen eere ende profijt aen doen/ Die si met hueren ouden valschen ende onghekundeerden Recepten gheen bate oft hulpe (maer schade ende verderffenisse) ghedaen en souden hebben ende huer seluen schade ende schande. Hier mede so wil ick die Prologhe besluyten/ beuelende eenen yeghelijcken de wake dyen si beuolen is/ want dye almoghende God en sals soo slechtelijck nyet laten henen gaen is te vermoeden als si doen dye de crancken daghelijckx verderuen/ ende nochtans nyet te min huer doen betalen/ seggende si hebben soo veel ghedaen als huer naer der Const moghelijck is gheweest dat[v3] si valschelijck lieghen/ huer moghelijckheyt en weet [sig. A3r] ick niet/ maer der Consten moghelijcheyt salmen hier in gants ende onuercrompen vinden ghelijck si vanden Schepper alder creatueren gheordineert is/ Dye selue Schepper wil v verleenen zijn gratie ende bystandt dat ghy van v voorleden verderuen af ghekeert wesende/ v reguleren moet nae tghene dat dye Conste eysschet/ ende daer v dye liefde ws euen naesten toe dwinghet/ dat is hem te helpen nae al v macht/ ende nae tghene dat dye Conste vermach/ v weten en is alleen nyet ghenoech/ hebdy dye Conste nyet soo en roeret gheen Patienten aen voor dat ghijse hebt/ want van al tghene dat ghy doet suldy den Oppersten Rechter moeten rekenschap gheuen.
