Dedication, 1567-11-16, Michael Toxites to Ulrich von Montfort und Rothenfels
| Author: | Michael Toxites |
| Recipient: | Ulrich von Montfort und Rothenfels |
| Type: | Dedication |
| Date: | 16 November 1567 |
| Place: | Straßburg |
| Pages: | 14 |
| Language: | Latin |
| Quote as: | https://www.theatrum-paracelsicum.com/index.php?curid=1953 |
| Editor: | Edited by Julian Paulus |
| Source: | Paracelsus, Libellus de Vrinarum ac pulsuum iudicijs, ed. Michael Toxites, Straßburg: Samuel Emmel 1568, sig. A2r-A7v [BP097]
|
| CP: | Not in Kühlmann/Telle, Corpus Paracelsisticum |
| Back to Paratexts Back to Texts by Michael Toxites |
[sig. A2r] Antiqua generis nobilitate, stvdio virtvtis, et opt[imo] artivm amore, uerè generoso D[omino] D[omino] Vdalrico, Comiti in Montfort, & Rottenfels: D[omino] in Detnang, Argen, & Vuasserburg: D[omino] suo perpetua obseruantia colendo Micaëlus Toxites Rhætus: medicus Argentoratensis: & comes Palatinus Cæsareus. S[alutem] P[lurimam] D[icit].
Si tanta industria, tantumq́ue in inquirendam ueritatem, positum fuisset studium: quantum temporis altercando à naturalium rerum scriptoribus inutiliter sæpe consumptum est: cum Philosophia, tum medendi doctrina iampridem perfecta, absolutaq́ue esset. Sed dum quisque suis rapitur affectibus. fit, ut plerique deteriora melioribus præponant: magisTemplate:´que ijs, quibus assueuerunt: quàm ueritate delectentur. Hinc ille ardor, non inuestigandi ueri: sed contendendi excitatus est: unde etiam [sig. A2v] optimè inuenta suos habuerunt calumniatores: qui omni conatu id studuerunt: ne quid in lucem ueniret: quod ipsorum autoritatem posset imminuere. Difficilè enim est: errorem agnoscere: ne multorum annorum cæcitas, in qua uersati sumus: pudorem nobis incutiat. Ac tametsi multis id exemplis planum facere possem: tamen de nostri solum Theophrasto dicam: propterea, quod cum hodiè non minus ab eruditis, quàm olim à barbaris, ineptis, & indoctis medicis, immeritò proscindi uideo. Alius obscuritatem, & uocabulorum nouitatem in eo reprehendit: alius uehementiam eius in ueteribus refellendis odit: sunt qui principia eius ferre nequeant: quidam doctirnam eius uniuersam explidendam esse satagunt: nonnulli alijs eum calumnijs grauant. quibis omnibus si quis respondere uellet: magnis rem uolumininis uis absolueret. Quamobrem cæteris repræhensionibus omissis: quæ illum ad scribendum causæ impulerint: & cur obscurius scripserit: ac quam ob causam acerbius in eos inuectus medicos sit: qui tum fuêre: cum ille dei Opt[imi] M[aximi] benignitate magno totius Germaniæ commodo (si ea agnoscere fortunam suam uoluisset.) floruit: brueiter, candideq́ue indicabo. Vocabula enim sua, quodq́ue rebus, ut aduersarij appellant, uenenatis, sine ægrorum periculo usus sit: sic excusauit, defenditq́ue: ut neque mea, nec alterius de- [sig. A3r] fensione opus habeat. Hic liber extat publicè: hunc ueritatis amatores legant: & perpendant: animo tranquillo, semotis affectibus, positaq́ue contendendi libidine, iudicent. Quod si fecerint: nobiscum, qui Theophrastum colimus: deo benignißimo gratias agent, pro ijs: quæ intelligent: cæterorum, quæ ad huc ipsos latebunt: spem percipiendi non aijcient.
Cum in arte medica Theophrastus Paracelsus errores quàm plurimos animaduerteret: & maiorem in ea certitudinem desideraret: principio quidem eam deseruit: aliudq́ue sibi uitæ genus proposuit. Sed cum eum Christiana Charitas in aliam sententiam deduxisset: nihil prius habuit: quàm ut in omnibus morbis aliquid inuestigaret certius: quàm in libris cum græcorum, tum arabum, & barbaro latinorum nobis patefactum est. Non enim τεχνύν στοχαστικήν, sed ἐπιστήμιν medicinam esse iudicauit: quæ non duia, sed à natura confirmata aduersus omnes morbos medicamenta contineret: neque artis esse culpam: si qui ægri in morbis difficilioribus sanitatem non recuperent amissam: sed medici potius, artem ignorantis. Quamobren ne illorum quos uituperabat: haberetur similis: non Europæ solum, sed aliarum etiam orbis partium regiones paragrauit: multis medicus bellis interfuit: academias plerasque acceßit: à diuersæ condi- [sig. A3v] tionis hominibus discere non erubuit.
Ac cum iam summam infallibili experientiæ doctrinam, quam ex Cabala ueterum, & natura rerum intima dei beneficio hauserat: longoqúe usu approbauerat: magno iudicio coniunxisset: non reprehendendi libidine, sed amore adiuuandi patriam, id unum studuit: ut & Philosophia uniuersa, & medendi ars ab omni uitio, errore, macula purgata, emendata, & correcta, suo & honori, atque loco restitueretur. Hoc liberè, fortiter, candideq́ue cum scribendo, tum etiam publicè docendo egit. Medicinam absque Philosophiæ cognitione rectè siue disci, siue factitari posse negauit: quapropter sapienter medicum his quatuor columnis, ut ipse appellat, fultum esse uoluit: Philosophia, Astronomia, Chymia, & uirtute. neque obiter partes istas, sed summo studio discentibus proponendas: medicumqúe à primis studiorum annis in his artibus erudiendum esse censuit. Minimé illi nostrorum hominum consuetudo placuit: qui in omnibus artibus compendia magno discentium dispendio quærunt: ac propositis epitomis audientores suos relictis fontibus, ex lacunis cogunt bibere. Quo fit: ut ueterum docendæ Philosophiæ rationem in academijs magna ex parte obscurarint. Et quanquam Philosophiam ducentis, & triginita libris expoliuit: medicinam sex & qua- [sig. A4r] draginta magnis uigilijs illustrauit: res abstrusas & arcanas maxima fide, ad mortalium usum, in lucem produxit: tamen adhuc multorum inuidiam, odium, & calumnias expertus est: qui illum non solum in contemptum adducebant: quasi empyrica tantum clarus, neque rationibus usus esset: neque arte sua tradidisset: methodum ne ullam obseruasset: sed etiam de uita eum tollere conati sunt. Quam indignitatem cum indies magis, magisqúe ferre cogeretur: & pro uoluntate Christiana, studio singulari, doctißimisqúe laboribus reprehensiones intolerabiles, & insidias uarias sustineret: obscurius, quæ instituerat: tractare cœpit: quæqúe editioni destinauerat: iusto dolore repreßit: ne margaritas porcis obijcere uideretur. Cœlauit interdum amicißimos arcana sua: quòd à pluribus sæpe deceptus esset: inde à nonnullis, à quibus ipse audiui: habitus est indoctior: qui nunc primum doctrinam eius admirantur.
Hæ potißimæ mihi causæ uisæ sunt: cum obscuritatis scriptorum eius, tum in reprehendendo uehementiæ. Quis hanc illi uitio uertat? si illorum, quos reprehendebat: ignauiam, odium, fraudes, diligentius secum perpendat? quis eum inique fecisse dixerit? quod cauit ne scriptorum eius [sig. A4v] sensum apprehenderent ij: qui tantis archanis, tantoq́ue rerum naturæ thesauro indigni erant. Neque enim ignorabat deum ita uelle: quin aliquando fore minimè dubitabat: imò prædicebat: quod à librorum eius lectione, neque obscuritas rerum, neque uocabulorum nouitas eos deterritura esset: quorum mentes deus Opt[imus] Max[imus] diuino lumine illustrasset. Neque enim omnibus ista primo statim aditu patêre solent: neque nos, qui uel legimus: uel publicamus Paracelsi libros: in archanorum adita omnes penetrauimus: sed adhuc in uestibulo nonnulli ambulamus: expectantes, donec nos Christus filius dei, unicus sapientiæ autor intromittat. Cum res ita se reuera habeat: cui uidebitur mirum: si obscurius, ueterum more, sua tractauit? si errores liberius taxauit? prouocatus ab ijs, qui auaritiæ, ignauiæq́ue dediti: tueri potius ignorantiam suam: quàm addiscere meliora cupiebant. Hoc dolendum maximè est: esse hodie in tam exculto seculo homines doctißimos: qui tot, tantaq́ue dei dona per Theophrastum nobis communicata, nestio odio magis personæ uel fato quodam repudiantes: scripta eius temerè, & iniquè damnant. Non enim ueterûm ille autoritatem conuellere: penitusqúe tollere uoluit: dum in Aristotele,, eiusque interpretibus: dum in Galeno, Rhazi, & alijs errores demonstrauit: sed ab Apolline,, Machaone, Esculapia,, & Hippocrate [sig. A5r] traditam medicinam, ac paulò pòst per iatrosophistas obscuratam rursus illustrare studuit. Fuit enim apud ueteres quoque metallicarum rerum usus: quem Theophrastus magno iudicio, diuina excitatus gratia, reuocauit: multaqúe mortalibus alia ex natura rerum patefecit: quorum semina hinc inde in ueteribus latent. Nam & Anaxagoras Clazomenus, qui antè Aristotelem fuit: περὶ ἐκστροφῶν φυσικῶν, id est, de summæ medicinæ præparatione græce scripsit: & Democriti de eiusmodi rebus Græcum carmen extat: & Olympiodorus, ut plures alios omittam, χεμευτικὰ reliquit. Quin & Hebemesue apud Arabes Auri potabilis usum habuit: nec Thomas de Aquina ab his rebus alienus fuit. Quid de Arnoldo Villanouano, de R[aimundo] Lullio, de Rogerio Bachone multisqúe alijs commemorem? qui omnes non medicinam scriptam, sed naturæ insculptam quæsiuerunt: nec tàm metallorum cupidi, quàm sanitatis hominum in Philosophorum lapide inuestigando studiosi fuerunt: quoniam hunc unicam omniumq́ue præstantißimam medicinam esse existimauerunt. Sunt apud Dioscoridem rerum extractiones, aliæq́ue artis Chemicæ præparationes: quas hodiè pauci in eo animaduertunt. Quid quod Galenus, Philosophorum sales, aliaq́ue ex Martione accepit? qui alicubi etiam Chemiam celebrat: sine [sig. A5v] qua nullæ ueræ præparationes existunt.
Hæc Theohrastus in omnium gentium scriptoribus obseruauit: in lucem protuli: perfectius, certius, illustriusque tractauit. Philosophiæ uerò, fundamentum non ab Aristotelis uel autoritate, uel opinionibus, sed à diuino sacrarum literarum principio sumpsit: quo magnum illud totius orbis mysterium conditum ab omnipotente deo fuit: unde etiam omnes artes initia sua acceperunt. Cumq́ue homo ex omnium rerum, ut Theophrastus docet, quæ in maiori mundo continentur, quinta essentia factus sit: unde microcosmus appellatur: ueram maioris, minorisq́ue mundi anatomiam ostendit: Astronomiam illam magnam, diuinum opus, quæ nostris hominibus hactenus incognita fuit: magna doctissimorum hominum admiratione patefecit.
Nónne magna plantarum inter se & concordia est, & pugna: ut hæc illam ferre proprius se nolit: alia uerò iuxta aliam speciei diuersæ plerunque inueniatur. Inde fit, ut in compositione etiam aliquando pugnent. Quid quod nonnullæ herbæ huic uel illi morbo conueniunt: sed uel hoc tempore, uel hioc ægroto non sunt idonea. Eadem mineralium, & metallorum ratio est: quæ omnia, quod non præstant ea: quæ de ijs traduntur: nulla alia causa est: quam & præparationum, & earum artium, quæ medico necessariæ sunt: ignoratio: Ana- [sig. A6r] tomiæ, Physionomiæ Chyromantiæ, Necromantiæ & similium: quas naturæ artes Paracelsus ab eorum iniuria uindicauit: qui turpiter illis sunt abusi. Quid de metallicarum rerum affectibus? quid de alijs nouis morbis referam? quos ille fœlicißime explicatos nobis reliquit. Ea de morbo Gallico scripsit: quæ facilius est admirari, quàm commentatione æquare. Prætereo multa: quis enim omnes eius artes explicaret? quibus medendi doctrinam ita exornauit, auxit, & absoluit: ut parum ad eius perfectionem deesse uideatur.
Quæ cum ita sint: quis non potius honorare: quàm carpere eum uelit? quare omnes bonos uiros, qui in arte medica nomen, usumq́ue habent, rogo, oro, & obtestor: ut cognoscant prius, quæ sit Theophrasti doctrina: quam damnent. non odio habeant hominem: sed rem ipsam expendant. non affectibus indulgeant: sed æquo animo legant: placidè examinent: sinereq́ue iudicent. Neque Paracelso imputent: si quid perperam fit ab ijs: qui se illius profitentur sectatores: qui non erimus omnes eiusmodi: quales nos esse oportebat. Sed hæc fortasse prolixius disputaui: in quibus hoc unum mihi propositum fuit: ut bonos, doctosq́ue medicos ad Theophrasti scripta sine odio, inuidia, & calumnijs legenda, animo candido cohortarer: in quo me neminem offendisse spero.
[sig. A6v] Nunc pauca de hoc libello dicam: quem cum ab amico singulari, ut in lucem darem: accepissem: tibi eum, generose comes, inscribere, atque dedicare uolui: ut pro tua in me beneuolentia, pro acceptis à te beneficijs, aliqua animi mei grati testificatio esset. Maiori dignus eras, fateor, munere: sed hoc etiam leuidense, quæ tua bonitas est: non aspernaberis. Non abhorrebis à titulo libri: si enim Hippocratem, qui ex illustrißimo Herculis, atque Esculapij genere originem duxit: eiusmodi tractare non puduit: nec te dedecebit: hæc quæ ad te mitto: ab inuidorum iniurijs defendere.
Exemplaribus usus sum quatuor: dediq́ue sedulò operam, ut quàm emendatißimus liber, si fieri posset, in publicum prodiret. Si quid in eo medici desiderabunt: non id Theophrasto, sed tempori, & fortunæ imputent: quæ plerunque bonis autoribus aduersari solet: ut uel carie consumantur: uel inuidorum fraudibus dilacerentur: ne ad aliorum quoque manus perueniant. quod Theophrasto in pluribus libris accidisse uidemus. Erunt hæc, ut spero, multis bonis uiris grata: ut etiam de pulsibus libellus: ex quibus apparet: falso aliquos clamitare: quod urinæ pulsuumq́ue iudicium Theophrastus sine iudicio reijciat: dum abusum tollit: uerumq́ue usum ostendit. in quo Galenicos medicos sibi atipulantes multos habet. Etenim ut ex pulsu de omnibus mor- [sig. A7r] bis iudicium certum sumi non potest: qui sæpe neque mortem minatur: neque uitam promittit: dum etiam post mortem aliquandiu interdum durat: Sic & urina sæpißime fallit: cuius inspiciendæ consuetudinem, quæ in Germania est: plurimi clarißimi medici detestantur: cum cætera signa uel audire uel uidere non conceditur. qua de re cum nostris medicis familiariter sæpe contuli. Si quid in hoc libro Theophrastus habet certius, quàm ab alijs scriptum extat: grato animo lectores accipiant: donec meliora eius scripta, quæ adhuc latent, in lucem proferantur.
Te uerò, generose comes, etiam atque etiam oro: ut meum in te studium boni consulas: meosq́ue conatus, ut fecisti hactenus: fouere ne desinas: de qua tua in me beneuolentia, aliquando, ut spero, commodius dicam. Si enim hîc commemorare uellem: quibus animum uirtutibus exornaueris: qua erga omnes humanitate uti soleas: quæ tua sit in rebus agendis prudentia, quæ dexteritas, quod iudicium: longior mihi hoc libello præfatio instituenda esset. Quid dicam de studijs tuis? de linguarum cognitione? de amore artium optimarum? Non refero singulare artis medicæ studium: in cuius arcanis inuestigandis, ueterum heroum more, sedulus semper extitisti. Prætereo rerum inuestigationem insaturabilem: quoniam si saltem rara, atque admi- [sig. A7v] randa, quæ habes: enumerare conrarer: dies me deficeret. Quamobrem his omnibus in aliud tempus omißis: te Christo filio Dei unigenito commendo: rogoq́ue ut & mentem tuam spiritu suo illustret: & uitam tibi det longæuam, saluam, & tranquillam: ut quàm diutißimè optimarum artium studia te Mecænate frui poßint. Vale. Argentorati. XVI. Cal[endis] Decemb[ris]. Anno M. D. LXVII.
Finis.
