Preface 2, no date (1566/67), by Jacques Gohory (BP089)

Author:	Jacques Gohory
Type:	Preface
Date:	no date [1567]
Pages:	18
Language:	Latin

Quote as:

https://www.theatrum-paracelsicum.com/index.php?curid=2103

Editor:	Edited by Julian Paulus
Source:	Jacques Gohory, Theophrasti Paracelsi philosophiae et medicinae utriusque universae compendium, Paris: Philippe Gaultier dit Rouillé no date [1567], p. 161-178 [BP089]

Translation:

Raw translation see below

Back to Paratexts Back to Texts by Jacques Gohory

[p. 161] Præfatio Leonis Svavii I[acobus] G[ohory] P[arisiensis] In sua Scholia.

Qvum libellum hunc Theophrasti Paracelsi de vita longa Adamus à Bodenstein duplici præfatione exornauerit, vtrâque prolixissima: mirabitur fortasse lector cur prætermitti in hac editione iusserim, nostrámque hanc in locum illarum tanquam demortuarum suffecerim. Priorem attexuit libello edito anno M. D. LX. eo quidem puro puto de qua nos in Compendio nostro iam disseruimus. Posterior assuta est eidem libello typis excuso anno 1562. si eundem dicere fas est secundum Alphenum Iuriscinsultum, cuius tanquam nauis, carina ipsa præcipuæ quæ partes sunt immutatæ adeò vt pristinam formam amiserit, vel si mauis nouam induerit. Consumpsit totam istam præfationem Adamus (vir alioquin bonarum literarum haud expers) in deisceptationibus philosophiæ Aristotelicæ peruulgatis, nulla prorsus expositione interiecta vel sententiarum vel verborum Paracelsi difficillimorum. Pudeat deinceps tam verbosus ineptiis Ada- [p. 162] me lectorem à Theophrasti ipsius lectione retardare: ad cuius conceptiones nullam viam sternas, nihil obscuritatis explices, quo tandem aliquis fructus ex tanta loquacitate percipi possit. Hæc proba sunt (inquies) tria esse Paracelso principia quæ spectantur in dissolutione rerum naturalium, vt nos ligni exemplo, in compendio iam ostendimus, vnde constet ea fuisse in constructione: sed Aristotelis materia, forma, priuatio, non item: vt naturæ primordia non esse appareat, sed subtilis ingenii somia: quæ idcircò ab infinitis aliis philosophis (vt ex Diogene Laertio manifestum est) in controuersiam haud temerè reuocantur: vt taceamus tanquam Christianæ sapientiæ circa æternitatem rerum contraria, esse explodenda. Addit, sed quod etiam ex Theophrasti nostri scriptis vt axioma illud principiorum, perspicuum est, Elementa non esse corpora simplicia sed matrices ortas ex tribus primis. Hæc quidem sunt clarissima nec quæ vllum iter patefaciant ad Paracelsi mentem eruendam: licet (vt subinde ipse admonuit) non tàm oculos lectioni oporteat quàm operi in his intelligendis manus admoliri. Spagiricorum (inquit) vocabulorum cognitio ab opere non scripto expiscanda est. [p. 163] Libris autem his quatuor de vita longa, inseruit quartum vnum velut suppositium partum, quarto verò atque legitimo in quintum numerum vi quadam eiecto & iniustè de sua possessione deturbato: in reliquis libris facta quorundam verborum vel syllabarum immutatione penè ridicula vt opus vænalius prostaret quod nouum hac parte incrementi emptori esse videretur (Magnæ enim sunt hodie ditésque librorum in Germania nundinæ) Adamum medicum non puduisse quartum istum librum nugis inanibus scatentem obtrudere qui nec seriè rerum vlla cum reliquis cohæreat nec sententiarum Paracelsi subtilitatem, nec dictionis grauitatem redoleat. Mirir (inquam) illum lucri vel gloriolæ spe adeò fauisse Typographi imposturæ (qui more propolarum rei suffuratæ nouam dissuendo speciem induunt furti tegendi gradia. Non est verisimile ex ore docentis ita fuisse exceptum quòd paraphrasis amplior foret, verba sunt tantùm quædam pueriliter ineptßeque commutata vt lectori ea conferenti constabit. Cur non aliquas interdum difficultates publicè explicat omnibus, mysteriis solùm suppressis) quas vnitantùm pollicentur? nempe, quod sit illud duplex in vno homine corpus, quorum vnum [p. 164] etiam (vt ait c[apitulo] vi. lib[ri] i.) inuisibile homini, quid hæc vita, quid mors quid vita mortalis, quid immortalis. Desine tandem fumos venditare & incipe de re agere subtilius vt te (Ciceronis verbis de Demetrio Phalereo) Theophrasti non Atheniensis illius, sed Germani huius discipulum possimus agnoscere. Quis re ipsum germanum hominem, Asianum oratorem suspicatus esset? Quosum illa pauca, memorata de tribus primis, de Laudano, de Antimonio quæ vnusquisque in autore ipso legere potest: quin ea potius attingis & enucleas, quorum ope quæ sunt in eo recondita & occulta lector possit intelligere. Quod siquis suscipere vellet aduersus te Aristotelis defensionem, de tribus principiis, quid tandem respondeas? Nónne philosophi omnes Spagyrici materiam constituêre & formam quorum instituta & præcepta Paracelsus noster est palàm insecutus. Nónne confessi sunt omnes, vetere formâ sublatâ nouam protinus induci, vbi inclusa est tacitè priuationis necessitas. Nónne hoc ipso libro approbat elementa quatuor & ex eorum temperamento 5. essentiam? At quæ videtur aliis in libris immutare, in alium sensum detorquet quam tute mentis illius & cogitationis expers, opineris. Non [p. 165] omittam quod in Compendio de accidente secundum Paracelsum perstrinximus: non esse quidem capiendum ex peripatetica disciplina sed potius ex Platonica vel academica, cui, omnis forma quæ inest materiæ magis accedere videtur ad naturam accidentis quam veræ substantiæ: eámque melius dici fieri quàm esse. Arnaldus item Villanouanus in paraphrasi Rosarii explicat tincturam esse accidens quod aduenit materiæ caducæ: ex quibus forma spagyrica resultat. Possunt autem lector in his mysticis libris quædam impunè propalari ad odorem rei arcanæ velut frictione aut calore quodam excitandum, quamuis arcana præcepta detegi palàm nefas sit. ideò Sphinx statuebatur olim ab Aegyptiis pro foribus templorum vt mysterioruum celandorum admoneremur. Ideò ferrum (videlicet forium & serarum hebræi dixerunt symbolum esse sapientum & inde Græci Pallada fingi armigeram. Dionysius etiam Areopagita mysteria censuit scripto tegenda, voce recludenda. Ideò Expositores zoroastis Chaldæi sicut ipse ænigmaticè loquuntur. Plato verè diuinus de supremis substantiis Dioni scripsit sub ænigmate. Sic Pythagoras pauca tantum quædam scripta Da- [p. 166] mæ filiæ morien commendauit. Sic ex nouissimis philosophis sapientiam occultam olfecerunt Alchindus Arabs, Rogerius Bacho Anglus, & Gulielmus Parisiensis filiis tantum doctrinæ scripserunt. At multi Herculis more, vt ait Plutarchus, irrumpunt in sacra furiosè. Sic nostris propè temporibus scripsit Ioannes Tritemius Germanus Polygraphiam licet clauibus quibusdam aperire simulauerit quæ tamen paucis aditum præbent ad mysteria: Sic idem Steganographiam (opus vt ipse profiteri audet mirandum & laboriosum) quæ occultam scripturam significat, vir recondita eruditione insignis vt eius monumenta testificantur: quemquidem Paracelsus noster lib[ro] Chirurgiæ minoris doctorem philosophiæ libenter agnoscit: quem nuper etiam Cornelius Agrippa velut parentem venerabatur: Ad quem idem Imperator. De quæstionibus arduis retulit quæ hodiè extant 8. doctrinæ omnis plenissimæ. Quo magis miror Carolum Bouillum: eúmque secutum Ioannes Vvierum lib[ro] de præstigiis dæmonum tanto furore in hominem integerrimæ vitæ, eruditionísque summæ esse debacchatos: quòd scriptum simplex spectarent, in sententiam occultam mentis acie minimè penetrarent. Hæc Bouillus [p. 167] epistolâ ad Germanum Ganaium Regis Consiliarium. Ad Tritemium diuerti, quem reperi magum nulla philosophiæ parte insignem, Eius Steganographiam euolui velitatim, nonnullorum capitum perlegens initia, vix horas duas librum in manibus habui, abieci eum ilico, quòd terrere cœperant me tantæ adiurationes, ac tam barbara atque insoleta spirituum (ne fortè dicam dæmonum) nomina, vniuersa verò huiusmodi nomina, quoad videre visus sum, ignotæ linguæ sunt. Aut enim Arabica aut Hebraica aut Chaldaica aut Græca: latina pauca aut fermè nulla. Innumeri autem sunt characteres, quibus adiurationes singulæ notantur: Angelus Dei secet eum medium &c. Cui Tritemius respondet in præfatione libri Polygraphiæ ad Maximil[ianum] Imperatorem. Venit ad me hospitii gratîa Carolus Bouillus natione Picardus quem, quum omni humanitate tractauissem bibliothecam etiam aperui & inter alios libros, opus etiam Steganographiæ communicaui necdum eo tempore consummatum. Vidit Bouillus & obiter legit, se inuentum mirari dixit, laudauítque, nec quo intelligeretur modo, curauit. Vnde quum non peteret intelligentiæ clauem, nihil eorum quæ nostra [p. 168] lucubratione continebantur meruit audire vel percipere. Reuersus in Galliam pro beneficiis malefacta rependens Steganographiæ non intellectæ occasione, me magum & Necromanticum falso esse ad Ganayum scripsit. Ideò manet hactenus opus Steganographiæ in tenebris sepultum: ne causam videar pluribus dare similibus similia de me suspicandi. Malo enim inuenta mira perpetuo damnare silentio, quam Necromanticæ superstitionis notam falsa licet hominum æstimatione incurrere. Scripsit quoque Tritemius Apologeticon nominatim de hac re aduersus Bouillum istum seu potius bouem maximum ea quæ non intellexit, calumniantem, vt in indice Ioan[nis] Durallusii lucubrationum illius reperio: quod, quia iam non extat, aliud me debere sanctissimæ tanti viri memoriæ literarum nomine existimaui. Ne qui fortè hisce calumniis deterriti ab optimorum librorum lectione tanquam ab Vlpiano improbata abhorreant si in eorum manus inciderint. Reperi ego tres huius Steganographiæ libros, tertium tamen imperfectum, quemadmodum se reliquisse inchoatum scripsit ipse ad Boscium amicum. Nescio an vir doctissimus D[ominus] Henricus Memmius libellorum [p. 169] supplicum in regia magister plures habeat: quem fama est conquisitis vndique optimis quibusque in omni disciplinarum genere libris insignem bibliothecam instruere atque adornare: magnificum sanè opus, exemplóque Ptolemæi Philadelphi regium: cuius memoria nulla temporum vetustate exoleuit. Sed vt ad Tritemium redeam præfatus est ipse in Steganographiam suam his verbis: Antiquissimos sapientes si qua vel naturæ vel artis arcana reperissent, ne in prauorum hominum notitiam deuenirent, variis modis ac figuris occultasse, eruditissimorum opinio est. Mosem quoque Israëliticæ gentis famosissimum ducem in descriptione creationis cœli & terræ ineffabilia mysteria verbis operuisse simplicibus, doctiores quidem Iudæorum affirmant. D[ivus] etiam Hieronymus tot penè in Apocalypsi D[ivi] Ioannis mysteria latere dicit quot verba. Græcorum philosophus & poëtas non paruæ apud suos existimationis præterio, qui fabulis conscribendis operam nauantes aliud imperitis atque aliud eruditis hominibus vnius narrationis serie sagaci inuentione tradiderunt. Hos ego &c. Idem epistola ad Boscium scribit: verba esse ibi plana, lucida, sine omni literarum aut vocabulorum trans- [p. 170] positione, ita vt omnes legant & intelligant: secretum tamen illius qualecunque erit, manere ignotum. Idem in claui ad lib[rum] 2 Polygraphiæ suæ: In Steganographia non dictio literam vt hîc sed quæque aliam integram ad mysterium conuenientem repræsentat dictionem: cuius ibi ponit exemplum sententiæ cordis velatæ sub Steganographiæ limitibus dublici ratione: addens, per am penè infinits narrationibus, non vna aut duabus, doceri absondendi modum. Vbique profitetur se nihil impium nihil pharmaceutricum nihil religioni christinæ aduersarium tractare, omnia esse recta, syncera eáque à causis naturalibus emanare. Lib[ro] 2. damnat spiritus nefarios qui homines transuersons rapiunt in scelera & flagitia, dicit Astronomiæ cognitionem requiri & doctorem pium & syncerum. Damnat in quæstionibus ad Imperatorem artes necromanticas & libro ad Ioachimum Marchionem Brandeburgensem de prænotionibus christiano licitis & illicitis. Item alio contra maleficos & omnes artes & superstitiones à religione damnatas. Vt verò ad Bouilli calumnias reuertar, animaduertamus paulisper eius mendacia atque ineptias. "Euoluit," ait, "velitatim nonnullorum capitum perlegens [p. 171] initia." An Bos opime libri abstrusi sunt velitatim euoluendi? an ex initiis capitum, sententia de vniuersa traditione ferenda est, nec est inciuile (vt apud Iurisconsultos) non tota lege perspecta iudicare? "Vix duas horas librum in manibus habui." Tres libri quos habeo vix biduò aut triduò legi possunt, quo pacto horarum duarum spatio perpendi atque intelligi: spirituum (ne fortè dicam dæmonum) Audisti lector ex superioribus Tritemii dictis quantum abhorreat à spiritibus prauis ac nefariis cur ergò, adiicit iste dæmonum? Ignorat bos dæmonas bonos dici æquè ac malos, sicut ex Iuriconsulto: Qui venenum dicit, adiicere debet bonum an malum, idem de pharmaco: sic eudæmones dicuntur qui boni, cacodæmones qui mali sunt. Si verò de malis bestia mala sensit, cur fortè, adiecit, quæ ambigendi vox est, quum paulopost dicat, "angelus dei malus eum secet medium, dissoluatque fœdus iniquum quod cum nocentibus angelis iniisse ac sanxisse palàm ex ipso opere declaratur." Addit verò etiam quod dignum sit animaduersione, si castigationem, lector, intelligas. Porrò, si rite memini, hunc ipsum in Steganographia illa ordinem seruat. Non expendam hîc inscitiam sermonis, quum ego non ritè sed [p. 172] rectè meminerum à quodam grammatico Ciceroniano traditum, Porro, non melius præfigi initio periodi, quàm autem, enim, &c. Prætermittamus hos pueriles in deliro sene velut repuerascente errores, veniamus ad reni. "Si est orientis princeps, versus ad orientem literas in eam cœli plagam patentes expandit, & paulo post, spectansque in auroram profert, quæ ritè prolata &c." hîc prodigium notemus: Bos locutus est sicut Iulius obsequens de prodigiis scripsit Romæ quandoque accidisse: ritè prolata, dixit rectissimè scilicet cum ritu & cerimonia magica, quemadmodum Marsilius Ficinus de Spiritu auri, qui si ritè secernatur secretusque conseruetur: maxima enim vis operis duplicis in his verbis consistit. Sed fœlicius (vt nostri loquuntur) quàm prudentius vox hæc Boui excidit, quam tam ineptè paulò antè vsurpauerat: si ritè memini. Rem verò iam (omissis verbis) tractemus Bouille: non "spectare in auroram" diceres si diligentius verba Tritemii perpendisses in ipso capite primo: sic tu ridiculè in limine impegisti. Scribit enim ille "orientem hîc velim intelligi, non vbi sol quolibet die oritur, sed cum locum vbi à principio creatus fuit: quem æquinoctialem appellamus." Præteribam [p. 173] ignotæ linguæ vocabula ab eo dici inserta adiurationibus Tritemii. Aut enim (ait) Arabica sunt, aut Hebræa, aut Chaldaica, aut Græca: Latina pauca aut fermè nulla. Age bos, hîc fige lassum pedem, aratro aptior tu quam stylo, ignotæ mihi linguæ, dicere debuisti, qui prorsus elinguis es. Nam linguæ illæ multis sunt notæ ignorabilia verba dicebat Apuleius: solam tibi latinam excœpisti, in qua tam fœdè paulò antè lapsus es: sed in iis quæ de ea dixisti fœdius multò ac turpius mentitus: quum dicis: pauca aut ferme nulla. Nam sicut in superioribus ignarum te prodis dialecticæ in conceptione προς τι id est simplici vel relatiua enuntiatione, sic, quamuis in propositione disiunctiua satis sit alterutram partem veram esse, hinc non potes te facile extricare: nam vel aliqua insunt latina vocabula Tritemii formulis adiuratoriis vel prorsus nulla. Sic ego tecum syllogismo contra disiunctiuum tuum enuntiatum certabo, fermè nulla: ineptus sermo est, vox enim, nulla, diminutionem non admittit. Nulla enim prorsus quum insint, nec pauca sunt nec fermè nulla, vt perlegenti libros tres Steganographiæ perspicuum erit. Nunc ad te venio Vviere qui Bouem secutus ducem, non potuisti non aber- [p. 174] rare à via & cœco cœcum ducente, vterque in foueam decidistis sic exemplo Ouidiano.

Visa est mihi digna relatu
Pompa: senem potum pota trahebat anus.

"Hactenus" (Vvierus ait) "Bouillus: quem licet mendacii & impietatis accuset Tritemius, se purgans: res tamen ipsa secus docebit, si quis Steganographiæ libros accuratè legerit: quorum partem scriptam cum figuris & spirituum nominibus apud Henricum Agrippam fœlicis memoriæ, ego ipse olim legi, atque eo inscio exscripsi." Si damnas Vviere magiam in Tritemio qui negat eam se tractare nisi ænigmatis stylo, qua fronte potes in Agrippa probare qui ex professo tribus de occulta philosophia libris explicauit? cur eius fœlix memoria, Tritemii, execrabilis. At paulò antè nobis constat assentationis tuæ ratio in libris magicis quos cum Vlpiano corrumpendos memoras: inter quos quartum quendam recenses additum Agrippæ tribus, & falsò "tributum" (vt ais) "Henrico Cornelio Agrippæ tuo olim hospiti & præceptori honorando, circiter annos xxvii. iam mortuo, vt hinc falso. Manibus eius iam inscribi speres": putes, dicere voluisti die quæso (Vviere) quo ore criminaris Tritemium illum, quem tuus hospes & præceptor tan- [p. 175] topere laudat, vt æstimationem operis sui omnem ab illius iudicio aut testimonio aucupetur? de te vetus illud scitè vsurpari hîc potest: non est discipulus supra magistrum. Audi quanti Agrippa faciat Tritemium: in præfatione: "fateor, iuuenis admodum hos libros scribere aggressus sum, spe tamen illos aliquando correctiores locupletiorésque emissurus, atque ea causa Ioanni Tritemio viro arcanarum rerum admodum industrio primùm illos obtuli corrigendos." Idem in epistola dedicatoria: "Nunquam in hanc arenam restituendæ Magiæ descendere hactenus ausus fui, verùm post collatum inter nos de his rebus sermonem, tua præcellens peritia & doctrina tuáque ardens adhortatio audaciam mihi animúmque addidit." Hos libros "nunc tuo examini, qui harum rerum plenissimam peritiam tenes, castigandos, censendos indicandósque submitto, vt si quid in illis à me scriptum sit, quod aut in naturæ contumeliam aut cœlitum affensam religionísue iniuriuam vergere queat, condamnes errorem: sin autem dissoluta & purgata sint impietatis scandala, veritatis traditionem tueare: sícque cum his libris nostris atque cum ipsa magia agere velis, ne occultetur aliquid quod prodesse queat, nec probe- [p. 176] tur quod possit non nis nocere: quo sic tandem libri isti tuo examine probati, digni sint qui aliquando fœlicibus auspiciis in publicum egrediantur, nec timeant iudicium subire posteritatis. Vale & his audacibus parcito cœptis." Hæc ego lector latius transcripsi vt iudicium audires Agrippæ de Tritemio, vt magiæ nomen quod mox à Paracelso nostro vsurpabitur, adhuc auribus nostris durum, vsus aliorum tibi molliret. De quo Marsilium Ficinum suo etiam loco audiemus. At quo velut extremis telis Bouillum istum confodiamus, accipe Tritemii eum tacitè perstringentis responsum ad Aggrippam. Ne te retrahat à proposito quorumcunque consideratio nebulonum, de quibus verè dictum est: Bos lassus fortiter figit pedem. Te autem diuinitas ingenio donauit amplo & sublimi: non ergò boues imiteris, sed volucres. Vnum hoc tamen te monemus custodire præceptum, vt vulgaria vulgaribus, altiora verò & arcana altioribus & secretis tantùm communices amicis. Da fœnum boui sacrarum psitaco: intellige mentem, ne boum calcibus, vt plærísque contigit, subiiciaris. Animaduerte lector Tritemium non inopia sed de industria in hac bubula similitudine perstitisse vt aculeo Bouillum istum suum [p. 177] pungeret, à quo fuerat ab editione operis sui, paris argumenti retardatus. Cuius verba libenter adieci vt cautionem tibi mysteriorum cœlandorum exemplo libri huiusce Paracelsi nostri, parabolici atque enigmatici semper inculcarem. Nec verò inuidus medicus Vvierus à Theophrasti etiam ipsius fama violanda nominatim maledictis temperauit. Vt susceptum ab eo bellum aduersus doctissimum quenque ostentationis ergô fuisse videatur: qui suo posteà loco in scholiis proximis insalutatus non abibit. Postremum nobis certamen est sustinendum ab Hieronymo Cardano (subtile dices ac varium) ab autore subtilitatis ac varietatis, imò futile ac vanum, nisi varium è Columella de lupo vario, maculosum intelligas. "Fuit (inquit) vir paulò antè nostram ætatem mendacior Agrippa, inanior Raymundo Lullio, Ioannes Tritemius, qui totam librum satis grandem hoc vno scriptitandi solo somnio impleuit nec tamen expleuit: Et vt fidem fabulæ faceret, finxit se necromantiæ, quum potius stultitiæ deberet, accusatum: Impudens certè sycophanta si quis vnquam mortalium." Et paulò post in Tritemii stultissimam inuentionem demiror virum egregium scripsisse expositionem. Sentis (lector) ineptis- [p. 178] simi homuncionis in virum tantum maledicentiam: cuius scripta fatetur stolidus ab egregio viro commentariis illustrata. Est etiam Polygraphia nuper â Collangio in gallicam linguam versa regique gallorum consecrata. Non est iste dignus ira Cæsaris (vt aiunt}} nisi Scaligeri Cæsaris qui styli vulneribus nugas eius procidit. Hoc tantùm addam: Tu verò doctor subtilis eruisti in Polygraphia reductionem tryadis in nonadem per dyadem? Tu ne in Steganographia euoluisti & intellexisti quæ latebant abdita? Sic in Agrippam in natiuitatibus tuis: sic in Artephium in vanitatibus temerè inueheris: & canum more ignotis adlatras. His itaque calumniis confutatis & à capitibus summorum philosophorum in imperitissimos atque impudentissimos hostes literarum, detortis: solida mihi videntur iacta fundamenta disciplinæ Paracelsi, in confirmatione institutorum Tritemii quem præceptorem agnoscit cuiúsque more abstrusa naturæ rerum miracula, medicus sub humanæ vitæ prætextu sicut Tritemius velut Magus subspirituum euocatione obumbrauit.

I[acobus] G[ohory] P[arisiensis]
Natvra dvce
comite indvstria.

Apparatus

Variants

Marginalia

Sources

Corrections