Library/16th Century/Thomas Erastus, Disputationum de medicina nova Philippi Paracelsi pars prima (1571)

Library — Texts on Paracelsus 16th Century

Thomas Erastus, Disputationum de medicina nova Philippi Paracelsi pars prima

Editor:	Edited by Julian Paulus
Source:	Thomas Erastus: Disputationum de medicina nova Philippi Paracelsi pars prima, Basel , p. 233-241
Quote as:	https://www.theatrum-paracelsicum.com/index.php?curid=1956

Digital copy:

Google Books (02Q8AAAAcAAJ)

Back to Texts on Paracelsus

[De cœli astrorumq́ue potestate & efficientia.]

[p. 233] Fvr[nivs]. Ego nunquam magnificè de hac arte sensi, propterea quod à Philosophis irrisam, à Theologis explosam, à sacris literis execratam, ab Imperatoribus damnatam ab Intelligentibus omnibus neglectam animaduerti. Noster quoque Theophrastus hanc sæpè repræhendit, ac plenè, vt videtur, nunquam didicit. Quippe aliam quam Græcanicam seu Ptolemaicam Astrologiam commendat. Sanè in Paragr[ano] minatur Astronomiam & artem Calendariorum abijciendam. “Astra cœli,” scribit in eodem, “non inprimunt in hominem, sed Deus astra hominis fecit, vt cœlestia imitentur.” Alibi negat rationem & prudentiam, quam in nobis cœlum regat, à Deo proficsci, quod ratio à Deo creata non subijciatur cœlo, sed ei imperet. Memini & supra me locum ex lib[ro] de Fatuis citare, in quo incertam & imperceptibilem affirmat. Idem de Lunat[icis]. “Constat ex his,” inquit, “Astrologiæ falsitas ac eorum qui ex genitura iudicant.” In Præsagijs negat, vitia astris ascribenda. Nónne Diabolus se acutè in Astronomiam insinuauit, vt stellarum loco se venditet, atque in ipso fundentur iudicia? Ita asturè nouit celare, vt huc vsque in summo precio fuerit: suaq́ue Sapientibus ita latenter inspirauit, vt cœlo, domibus, aspectibus, coniunctionibus attribuerint. Hæc, inquam, & similia probant eum non tantum adscribere Astrologiæ, quantum plerique putant.

Er[astvs]. Si perstitisset in sententia, laudaremus. Verùm tibi dico, vix vllam in eo sententiam esse, cui non flagitiose & impudenter contradixerit. In proposito aliquot productis locos ostendam, vt nulla in re credendum ei intelligas, qui se ipsum mendacij in omnibus improbissimè passim accusat. Sa- [p. 234] nè in eodem libro Astrologiam prorsus astruit, tantum iuxta stellas spiritus esse contendit, qui se comites nato adiungant, cumq́ue ducant quo velint. Oportere itaque spiritus hos, & genituræ figuram Astrologum coniungere vt rectè diuinet. Videtur legisse Iamblichi detestanda figmenta aliorumq́ue Platonicorum blasphemias, & ex illis fecem exsuxisse. Proinde Astronomiæ partes seu species quinque statuit, inter quas Magiam & Necromatiam collocat, omnesq́ue naturalies licitas & veras: atque versa mox pagina per infernales solum spiritus adimpleri expressè ait. An vllus à condito mundo extitit, qui spiritu vertiginis impuriore exerceretur? Nunc cœlum inclinare solum, mox cogere: iam non occidere sed insaniam solum adferre, paulo pòst Dominum & Rectorem esse vitæ mortisq́ue, occidere, pestémque inducere ait. In Planetarum dominbus fabros esse, à quibus omnes artes doceantur, excepta Iusticia & Theologia. Alibi astra ratione vti, ædificare, atque alias artes exercere. De peste cœlum, irasci, odisse, amare instar hominum, neque vnquam lædere nisi offensum. De fabris fatuorum supra diximus. Alibi se à Deo Medicum factum, non à cœlo, cum ars ex Deo sit, non ex cœlo: alibi contra à stellis se edoctum asserit: nonnullis etiam in locis Diabolos Præceptores agnoscit. Ego sanè quiduis agere malim, quam ipsius ineptias transcribere. Non puto sub cœlo tam esse aliquem patientem, qui non indignetur cum prodigiosas & portentosas contradictiones toties sibi occurrentes habet. Valeat ergo cum sua Astrologia profanus ille Tenebrio, suisq́ue discipulis venena hæc æternam inferentia mortem propinet: pio nulli offerat. Cæterùm quia prima hæc velitatio nostra opinione mea longius durauit, tempus omninò est, vt receptui canamus. Quod declarandum susceperam, declaratum est: Solum Deum creatorem esse vniuersi: & res creatas cun- [p. 235] ctas à creatis facultatibus vniuersis & singulis aliter mutari non posse, qua, pro materiæ potentia, quæ in creatione indita fuit. Hanc porrò potentiam, quam alij rationem seminalem nominant, Tametsi non vnica est in re qualibet, (ideoq́ue res singulæ à diuersis agentibus diuerse afficiuntur ac mutantur) sine motu & alteratione in actum traduci aut permutari non posse ab vlla creata virtute, euidenter demonstraui. Quod enim vel præter insitam in materia potentiam, vel absque motu & successione repentè sit, miraculosum esse docui. Et miracula ab ea sola virtute edi, quæ nouas in materiam inserere potentias, hoc est, quæ creare potest, commonstraui. Post hæc & illud probaui, miracula neque à naturali proprietate, neque à potestate siderum neque à vitibus animæ seu Imaginationis, neque à Diabolicis Euestris apud Tartareos natis, neque Medicinæ artis opera, neque Magiæ vllius potentia effici posse. Ex quibus id, cuius causa præsens disputatio suscepta primum fuit, perspicitur, remedia omnia, quæ supra naturæ suæ proprias & congenitas facultates agunt aut promittunt aliquid, vana esse, falsa, superstitiosa, impia, fugienda & execranda. Quare sub certo siderum positu, aut verborum siue notorum siue ignotorum admurmauratione, aut ceremoniarum certarum vsurpatione collecta, præparata, formata, picta, efficta, sculpta, scripta, appensa, suspensa, defossa, abiecta, admota, intra corpus sumpta, aut alio quouis modo cincinnata & vsurpata, omnia hæc, inquam, si per hos modos virium aliquid adipisci credantur, aut efficere aliquid putentur amplius, quam per naturam suam præstant, grauissimè conscientiam vulnerant, pietatem labefactant, bonas Dei creaturas adulterant & infamant, contumeliosa in Devm [p. 236] sunt, ideoq́ue velut Diabolica fugienda, vitanda, conspuenda, detestanda sunt pijs omnibus: ac Paracelso & discipulis talia probantibus relinquenda. Verba, voces, signa, characteres, figuras, Imagines, si rerum vires augere, aut per se mirabilia operari ponantur, initi cum Dæmonibus pacti contractæq́ societatis signa esse clarè patuit. Inuitati talibus, quod possunt, faciunt, vt in æternum exitium præcipitent talia consectantes. Coegit nos ipsa rerum tractatio, sparsim incredibilem impietatem, horrendas blasphamias, portentosam temeritatem Tenebrionis maledicentissimi inaudita rabie in bona, vera, sancta omnia inuadentis conuellereq́ue nitentis retegere, quò à pestilentissimo omnium mortalium imprudentiores sibi facilius caueant. Mendacissimum & impudentissimum impostorem fuisse omnes testificantur eius libri: omnes præterea homines, quibus vel mediocriter notus fuit.

[De uita & moribus Paracelsi nonnulla.]

Equidem his elogijs cum ornare iustis de causis solitus fuit Ferdinandus Imperator optimus, & à maledicentia alienissimus, vt mihi retulit vir excellentissima eruditione & pietate ornatiss[imus] D[ominus] Iohannes Crato, Cæsareæ Maiestatis Medicus. Consentaneè suis principijs & Præceptoribus Tartarum in morbos inuexit, cum Tartarea sint, et ex imo Tartaro eruta prolataq́ue videantur propemodum, quæ scripsit, vniuersa. Argumento est, quod inter dictandum solitus fuit velut œstro percitus & furijs agitatus instar Pythiæ cuiusdam vatis exardescere ac vociferari, Dæmone nimirum plaustra illa conuiciorum & δοξομανίαν monstrosam suggerente, quam sanus excogitare nunquam potuisset. Retulit hæc sæpe D[ominus] Oporinus ἀξιοπιστώ τατος, qui Amanuensis eius fuit per biennium. Idem affirmatè sæpè narrauit, nunquam nisi benè potum ad mysteria sua explicanda accessisse: & in medio hypocausto columnæ τετυφωμένον, adeoq́ue numine suo plenum [p. 237] assistentem, manibus capulo ensis comprehenso, (Quod eius κοίλωμα hospitium præberet ei spiritui, qui vitro inclusus responsa fascinatis à se hominibus dare solet) eructare suas imaginationes consueuisse. Superauit inconstantia, impudentia, temeritate, & prodigiosa impietate Arianos, Photinianos, Mahometanos, Hæreticos denique Tartareos omnes. Hunc ne tu propter pietatem anteferendum castis authroibus Galeno & Hippocrati, hominibus Ethnicis, & proinde veræ pietatis ignaris porrò censebis? Lapsi sunt illi, quia instituti à nemine fuerunt: Hic autem rectè instructus volens, sciens, prudens, ex mera petulantia & nouandi libidine ea docuit, scripsit, inculcauit, quæ illi vix ausi fuissent cogitare, si vel scintillam Diuinæ lucis huius habuissent. Sed finem facio, vt ad id, quod consequens est, aggrediamur, & quam eleganter præclareq́ue philosophatus sit pari diligentia consideremus.

Fvrn[ivs]. Oro te maiorem in modum, vt iam dictis de vita hominis, si quid præterea comperti habes, auctarij vice adijcias. Suspicor enim te aliquid scire, quod in eadem ferè patria nati ambo sitis.

Er[astvs]. Boni nihil possum, mali plurimum. De curationibus eius, quæ à viris fide dignissimis & exceptione maioribus accepi in sequentibus recensebo. Nunc aliquid eorum attingam, quæ magis huc spectant. Heluetium fuisse vix credo. Vix enim ea Regio tale monstrum ediderit. Si edidit, non diu fouit. Certè non reperitur vnus aliquis in tota Heluetia, qui vel affinitate vel necessitudine alia coniunctus ei fuerit. Terræ seu Tartari videtur filius instar Merlini cuiusdam fuisse. Vocat se Eremitam, & nobilis vult videri. At in Eremo Heluetiorum nulli sunt Paracelsi, nulli Hohenhemij, nulli Bombasti, nulli denique vel nobiles vel ignobiles, qui eum vt sanguine iunctum agnoscant. Audiui Pædagogum ibi aliquando vixisse hominem exterum, & quo natus ille sit, in lo- [p. 238] co, qui vocatur altus nidus, (Pessimum fuisse tunc nidum oportet, ex quo tam mala prodijt auis.) Vnde fortasse Paracelsum se nominauit. Huius vocis compositio, vt est admirabilis, sic & author eius est mirabilis. Patrem suum scribit alicubi per annos 14. vixisse in Carinthia, aut vicinis regionibus. Hoc in loco, narratum mihi est exectos ei testes fuisse à milite, dum anseres pasceret: Inde cum adultior factus fuisset in Hispaniam abijsse, ibiq́ue Magicis prius initiatum, Chymicam didicisse: à qua cum operam & oleum se in ea exercenda perdere animaduertisset, ad Medicinam transilieret. Eunuchum fuisse cum alia multa, tum facies indicant: & quod, Oporino teste, feminas prorsus despexit. Fatetur etiam in Præfatione quadam se percussorem fuisse, & aliquoties ob id, (vel etiam ob alia) in carcerem coniectum. Si examines ea, quæ D[ominus] Ioannes Oporinus vir omnium iudicio optimus apud eum biennio, quo eum secutus est, relicta domi vxore, (Quo admirabilis doctrinæ, quam iactitabat, particeps fieret. Etenim persuaserat ei, se sex mensibus artem Medicam totam perfectè traditurum esse) vidit, quo fuerit ingenio egregiè cognosces. Præter mirabilem faciendi Medicinam promptitudinem & felicitatem, nullam, inquit, in eo neque pietatem neque eruditionem animaduertere potui. Et mox. Adeo erat totis diebus & noctibus, dum ego ipsi familiariter per biennium ferè conuixi, ebrietati & crapulæ deditus, vt vix vnam atque alteram horam sobrium eum reperire licuerit. Item, cum initiò fuisset abstemius, ita dein bibere vinum didicit, vt totas noctes Rusticis plenas lagenas propinando superare ausus fuerit. Digito tantum gulæ immisso crapula sese liberans, & rursum, tanquam ne guttam quidem vnquam hausisset, potionibus indulgens. Item, Noctu, inquit, toto, quo ego [p. 239] ei conuixi, tempore nunquam se exuit: id quod ego ebrietati ascribebam. Plerumque enim non nisi ebrius, ad extremum noctem domum ibat cubitum, atque ita, vt erat indutus, adiuncto sibi gladio suo, quem Carnificis cuiusdam fuisse iactabat, in stratum sese conijciebat: ac sæpè media nocte surgens, per cubiculum nudo gladio ita insaniebat, ita crebris ictibus & pauimentum & parietes impetebat, vt ego non semel mihi caput iri amputatum metuerem. Item, Pecunia sæpè ita erat destitutus, vt ne obulum quidem ei superesse scirem, crastino statim rursum crumenam habere se benè instructam ostentabat: vt non rarò admiratus fuerim, vnde ea ei fuisset suppeditata. Item, Orare eum nunquam neque vidi neque audiui: neque curabat Ecclesiastica sacra, sed doctrina Euangelica, quæ tum apud nos excoli incipiebat, & à nostris concionatoribus seriò vrgebatur, non multum curata, se aliquando Lutherum & Papam, non minus, quam nunc Galenum & Hippocr[atem] redacturum in ordinem minabatur. Neque enim eorum, qui hactenus in scripturam sacram scripsissent, siue veteres siue Recentiores, quenquam scripturæ nucleum rectè eruisse, sed circa corticem & quasi membranam tantum hærere. Hæc partim ex Oporini literis excerpere, partim ex eius sermonibus annotare libuit. Quæ ad Pharmacorum præparationes & curationes spectant, suo postea loco referentur. Eadem fermè scripsit ad me vir pietate & doctrina clarissimus D[ominus] Henricus Bullingerus, qui eum Tiguri nouit, vbi aliquandiu vixit. Vt sui vbique similem fuisse perspicias, ex huius etiam viri nunquam satis laudati literis aliquid adijciam. Contuli cum eo, inquit, semel & iterum de rebus varijs etiam Theologicis vel Religionis. Sed ex omnibus eius sermonibus pietatis nihil intelligere licuit, Magiæ verò, quam ille nescio quam fingebat, plurimum.

[p. 240] Si eum vidisses, non Medicum dixisses, sed Aurigam: & sodalitio Aurigarum mirificè delectabatur. Ergo dum viueret hîc in diuersorio Ciconiæ, obseruabat aduentantes in hoc hospitium Aurigas: & cum his homo spurcus vorabat & perpotab: ita nonnunquam vino sopitus, vt se in proximum scamnum collocaret, crapulam que fœdam edormiret. Deinde interiectis quibusdam de habitu & vestitu eius, qualia Oporinus etiam habet, sic concludit. Breuiter sordidus erat per omnia & homo spurcus. Rarò aut nunquam ingrediebatur cœtus sacros, ac uisus est Deum & res Diuinas leuiter curare. Si non tibi hæc sufficiunt, lege ipsius defensiones, quæ tibi occasionem plura cogitandi offerent. Si laborem hunc quoque refugis, considera solum, quibus se ipsum Titulis ornarit. Abundè namque ingeniunm suum ea re prodidit. Cum vocatus esset Philippus, (Nomen familiæ, si vllum habuit, suspicor Bombast fuisse) vocauit ipse deinde se ipsum Theophrastum, Paracelsum, (à loco, vt opinor, in quo natus fuit, deducens) Hohenhemium, (quod eadem occasione videtur ab eo fictum) Aureolum, Principem & Monarcham omnium scientiarum & artium. Non semel hoc se ipsum nomine ornat in libro de tinctura. Et in Paragr[ano] “Ego,” inquit. “Monarcha sum atque ero. Me sequi vos Auicenna, Galene, Parisienses, Montispessulani, Sueui, Misnenses, Colonienses, Viennenses, Maria, Insulæ, Italia, Dalmatia, Sarmatia, Græcia, Athenæ, Arabes, Iudæi, (Mirum quod non & Garamantas, Indos, Anglos, Suecos & Danos adiunxit) cogimini, non autem vos ego sequi debeo. Corrigiæ seu annuli calceorum meorum plus norunt artis Medicæ, quam Galenus, Aristoteles & qui eum sequuntur, sunt tanquam spuma superiure bono: quæ naturam Iuris sapit, sed felibus & canibus debetur.” Sed vt sinamus eum Medicum fuisse Chirurgum multis alijs felicio- [p. 241] rem, an ideo damnare, quos nunquam intellexit, debuit? Et quî potuit homo ebrius, diem cum maxima parte noctis cum Rusticis, Aurigis, Idiotis alijs, compotando consumens, reliquam cum Laruis & Dæmonibus depugnando transigens, postridie serò admodum hesterna grauatus crapula surgens, illorum virorum scripta intelligere, abstrusasq́ue sententias eruere, quas omnes alij intentissima cura, perpetuo labore, continuoq́ue studio peruestigantes vix inuenire cognoscereque potuerunt? Quæ deinde causa eum mouit, oro te, vt Theophrastum se appellaret? Vel propter sermonis elegantiam & puritatem se ita voluit nominari, (quod alteri illi Aristotelis discipulo contigit) vel certè propter rerum Diuinarum cognitionem, & disserendi de eisdem peritiam. Hoc à nemine affimari poterit: nisi Deum intellexerit Tartareum, cuius caussam sanè egit perquam studiose.

Ad orationem quod attinet, Linguæ Græcæ rudis & ignarus prorsus fuit: Latinæ vix prima initia nouit: Quam ex maternis exugere vberibus debuit, non satis tenuit. Tam enim scripsit inconditè, tam barbarè, tam confuse, tam inscitè, tam ineptè, vt nullum existimem extare scriptorem Germanum, cuius inscitiam & infantiam ille non infinitis modis superarit. Maneat ergo Cacophrastus, vt se ipsum in Paragrano suo nominat. Maneat Ferreolus, Plumbeolus, Lutulentulus, Tartareolus: Sint ipsius discipuli sani, prudentes, aurei, argenti, plumbei: tantum ne contaminent, inquinent, ac foædent, execrabilemq́ue reddant nobis artem cœlitus datam & concessam.

Fvrnivs. Theologica Paracelsi porrò facilè cauebo. Nec superstitiosis remedijs ac Magicis curationibus imponi mihi post hac patiar. Quippe [p. 242] impium esse nunc iam video, quod aliquotiens iubet morbos ex incantatione & superstitione natos (etiam si hoc modo nasci possent) contraria incantatione & superstitione curare. Vigesimosexto Martij. Anno millesimo quingentesimo septuagesimo primo.

Τῷ θεῷ μόνῳ δόξα,

Apparatus

Marginalia

English Raw Translation

Generated by ChatGPT on 17 March 2023. Attention: This translation is a machine translation by artificial intelligence. The translation has not been checked and should not be cited without additional human verification.