Iociscus 1569 Oratio

Texts on Paracelsus

Andreas Iociscus, Oratio de ortu, vita, et obitu Ioannis Oporini 1569

• Text
• Bibliography

Text

[f. A1r] ORATIO DE OR- TV, VITA, ET OBITV IOANNIS Oporini Basiliensis, Typographicorum Ger- maniae Principis, recitata in Argenti- nensi Academia ab Ioanne Hen- rico Hainzelio Augustano. AVTHORE ANDREA IOCISCO SILESIO, Ethicorum in eadem Academia professore. Adiunximus librorum per Ioannem Opo- rinum excusorum Catalogum. VEL INVITIS PIRATIS: QVOD PER PIRATAS LICEAT. ARGENTORATI, Excudebat Theodosius Rihelius, M. D. LXIX.

[f. A2r] Magnifico viro domino Ioanni Cratoni à Crafftheym, Consiliario & Medico Caesareo intimo II. Andreas Iociscus S. Brevi oratione Oporini manibus, in Academia nostra, non ita pridem, clarißime Crato, domine & patrone obs. parentauimus: quòd amplißima ipsius in Rempubl. litterariam meriat id à nobis efflagitare viderentur, vt hac nostrae in eum obseruantiae & pietatis testificatione Oporino iusta faceremus. Eam quidem multis de causis, quas probare non esset difficilè, in publicum emittere, non erat animus, ne apud quosdam temeritatis reprehensionem incurrerem, qui parum rectè eius vitam describi posse existimabunt, cuius consuetudine non adeò, diu fueris vsus. Sed cùm beneuolentiae et humanitatis, hoc officium bonis & doctis viris non displicere: atque eosdem ipsos, vt publicè testatum facerem, velle, intelligerem, morem illis geßi: ratus eorum authoritate mihi munito, malorum calumnias non reformidandas fore. Eodem mense, quo morbo tentabatur Oporinus, negotium quoddam pecuniarium apud amicum magni nominis (cuius praentem opem non semel fuerat expertus) expediendum mihi huc Argentinam descensuro, amanter iniungebat. Inde sumta occasione, ingressus de aerumnis suis dicere, vitae cursum, quem ab ipsis typographicae negociationis initijs in eum vsque diem tenuerat, exponebat. Ex eo sermone plaeraque quae in illas inciderunt turbas sunt posita: multa omisi, quae alios

[f. A2v] vrere potuissent. Quae de Theophrasto, historiae continuandae cuasa inseruntur, complures grauißimi et doctißimi viri, mecum saepe ab ipso Oporino audiuerunt: Ita vt mihil suggillandi alios studio à me dicatur. Semper enim detestatus sum eorum petulantiam, qui satyrica quadam mordacitate vel viuos contumeliose proscindunt, mediumque illis ostendunt digitum: vel mortuis etiam contra sanctißimam Atheniensium legem maledicunt atque insultant. In tuo autem praecipuè celebri nomine Patrone obs. hoc quicquid est, apparere volui, quòd quanti feceris Oporinum non ignorarem, & si alterius in medica arte sectae homines atrocius in me inuadere conarentur, apud te certum & constans praesidium habiturum me considerem. Tuae erit probitatis, studium meum in optimam partem accipere: Humanitatis verò, fauoris tui aura, me vt antehac, prosequi. Si porrò mea digna fuerint studia, quibus virtuti tuae atque excellenti eruditioni honos habeatur: ita me geram, vt facultatem potius quàm voluntatis promtitudinem mihi defuisse, sis intellecturus. MortiBene vale, Argentinae 4. Idus Martij, M. D. LXIX.

[f. A3r] Oratio de ortu, vita et obitu Ioannis Oporini Basiliensis, Typographorum Germaniae principis, recitata in Argentinensi Academia, ab Ioanne Henrico Hainzelio Augustano.  Duo sunt potissimum, quibus vita nostra informatur, praecepta et exempla. Illa ex principijs legis naturae deriuata, quid sequendum fugiendúmue sit, docent et praescribunt: Haec verò, speculi instar, hominum mores oculis subijciunt, & quid cuiuis ex vsu sit demostrant. Vtraque sanè, ad virtutis culturam in animis ingenuis, vim habent euidentem & momentum maximum. De praeceptis ac disciplina honestè & cum virtute instituenda vitae, non ita pridem praeclarè dictum est. Ego, cui has dicendi partes, ipsa consuetudo & praeceptorum authoritas imposuit, non alienum ab officij & aetatis meae ratione facturum me putaui, si exemplum in medium adferrem, quo & ad virtutis decus, & promtam sedulitatem in studijs adhibendam, mecum adolescentes inuitarentur.p  Instituam autem breuem ac nudam: veram ta-

[f. A3v] men narrationem de ortu, vita & obitu Ioannis Oporini, Typographorum, testimonio omnium, spero, Coryphaei: qui nuper rebus humanis exemtus suis luctum, & grauißimum moerorem: bonis desiderium ingens: omnibus manifestum fragilitatis humanae et lubricae inconstantiae exemplum reliquit. Se enim in vllo vnquam alio, certè in Oporino nostro, fallacis fortunae lusus eminere visus est: vel hoc vno illustri documento ostensurae, quàm fragili loco starent res nostrae, perpetuae vicißitudini & varijs, ijsque frequentibus conuersionibus obnoxiae. Humanitatis est, defunctorum memoriam piè colere, eorumque honestam existimationem, ab iniquorum calumnijs qualicunque patrocinio, vindicare: Officij verò nostri, Oporino, de nostra litteraria Republ. optimè merito, haec iusta facere: quae vt parum celebritatis, nomini Oporini, propriae virtutis lumine spaciosum orbem implentis, adferunt: ita pietatem nostram, erga defunctum non obscurè testantur.  Celebris fuit olim, eaque honesta de Homeri patria multarum, ciuitatum contentio, quae ex tam praeclari ciuis splendore, plurimum claritatis sibi pollicebantur. Ita obscura patria, vel vnius illustri virtute inclarescit. Magnus etiam eorum est numerus, quibus ad aeternam nominis memoriam, &

[f. A4r] eam, quam vocant, felicitatem patriae nobilitas non parum momenti attulit: sic vt mutuas operas ad famae perpetuitatem, vtrinque tradi, exemplis ostendere haud difficilè foret. Quare ne vel Oporini felicitati, quam patria auget, quid detraxisse, vel inclytae Argentinae nostrae, quae parenti ipsius dedit ortum, ipsi´que Oporino, rudimenta litterarum in hac schola discenti, benignum hospitium praebuit, atque ob id Oporinum vt ciuem, iure asserit, laudem hanc inuidisse videamur, rectè fieri à nobis fatebuntur, omnes, qui suis quoque aliquando manibus simili pietatis officio, parentari cupiunt. Optarim equidem, eam mihi dicendi facultatem, quae viri huius virtutibus responderet. Verùm si doctißimis auribus vestris, auditores grauißimi, orationis splendore non satisfecero, gratiam vos mihi non adeò expedita dicendi facultate instructo, facturos, pro aequanimaitate vestra confido: praesertim cùm ipsa rerum tristium narratio, ornatum orationis reformidet: & cuiusuis etiam facundiae riuuli, in grauißimo luctu, dolore iustißimo, atque vberrimis lachrymis exarescant.  Natus est igitur Ioannes Oporinus, anno Christi, supra millesimum, quingentesimum, seiptimo: Mense Ianuario, die conuersionis Pauli.  Nascentem excepti Basilea, loci natura, coeli temperie, & agrii bonitate peramaena, atque ob Mu-

[f. A4v] sarum tutum fidu´que domicilium: doctorum frequentiam apud omnes, celecrata ciuitas: quae ex ruinis Augustae Rauracorum incrementa ac vires sumsisse creditur. Eam alij à Basilio Minutio, Iulij Caesaris quondam in his terris legato, nomen hoc sortitam opinantur: alij aliam appellationis rationem aßignant. Qui ex vegterum monumentorum indicio, veriorem coniecturam sequuntur: à libero transitu, dictam putant. Sed operosè haec in praesentia prosequi, nostri non est instituti.   Patrem habuit Oporinus, Iannem Herbst, arte pictoria insignem, vitae´que probitate, & numinis diuini cultu piè religiosum. Familiae nomen ex vernacula lingua postmodum in Graecam commutauit: Illud ex Martiali: Si daret autumnus mihi nomen ὀπωρινὸς essem: Horrida si brumae, sidera χειμερινὸς, commodè & ingeniosè mutuatus, cum non obscuro omine, fore aliquando, vt cum Roberto Vuintero, qui Chimerinum se postea vocauit, typographicam negiotiationem iniret.  Auus Oporini in hac vrbe honores publicos geßit: & aedilitio functus munere, integritatis singularis, diligentiae, & spectatae virtutis laudem habuit. Is cùm re satis esset lauta, vnicum filium à pueris statim ad liberalium artium studia adhibebat. Sed pestiferum nouercae odium, pium facilis patris consilium

[f. A5r] impediuit. Hoc enim malo paterna domo expulsus, Reipub. notario, commissus est: cuius demstica consuetudine vsus, bellius scribendi facultatem sibi compararet. Cùm autem ad elegantem litterarum picturam pronior videretur, ab heri sui filio Pictore, ad eam artem est seductus. Vnde domum parentis, aliquando reuersus, & specimen suae diligentiae in scribendo exhibere iussus, cui rei daret operam, est fassus. Inclementius igitur, ab irato patre ea de causa habitus, qui ne vnquam in eius conspectum rediret, fuerat interminatus: patria profugus, et spe recuperandi amoris ac paternorum bonorum, exclusus, totum pictoriae arti se dedidit, ac felici diligentia, eò progressus fuit, vt inter suae aetatis artifices non postremus haberetur. Et quidem tunc in Heluetiam directa profectione, patriam deseruit: in omnes perdiscendae artis suae, & constituendarum rerum occasionem intentus.  Non quaeuis plantae sub quouis crescunt coelo: multae aliò translatae felicius & laetius proueniunt. Ita nec vbique benè agendi occasiones offeruntur. Praeclarè Plutarchus dicit: τὴν ἀρετὴν, ὥσπερ ἰσχυρὸν καὶ διαρκὲς Φυτόν, ἐν ἅπαντι ριζοῦσθαι τόπῳ, Φύσεώς τε χρηστῆς, καὶ Φιλοπόνου Ψυχῆς ἐπιλαμβανομένην. Rectè etiam Themistocles cuidam Seriphio, obijcienti: Non ipsum sua, sed patriae gloria illustrem,

[f. A5v] respondit: Vera dicis, inquiens, Nam neque ego si Seriphius essem clarus euasissem, neque tu, si Atheniensis. Ea enim virtutis vis est, vt indolem bonam nacta, vbiuis terrarum radices agat: & frequentibus ijs´que honestis actionibus excitata in sementem vberrimam producatur. Euidenter hoc Oporini pater probauit, qui naturae probitatem studiosè excoluit, & acceptam ab hac vrbe claritatem propria virtute ita illustrauit, vt dignum se patria sua ciuem exhibuerit. Dum in Heluetia exercendae artis gratia subsistit, patrem amisit: Mittuntur igitur qui filiu, vnicum haeredem quaerant. Peruenitur in Heluetiam, vbi eum esse congiuerant: sed is cui dabat operam, adolescentis discessu, lucri, quod ex ipsius industria faciebat maximum, iacturam metuens, secum eum esse negauit. Hoc igitur infortunio magistri sui auaritia & iniquitate, paternorum bonorum, quae satis aempla erant, haereditate deiectus, Basileam se contulit: vbi omnibus industriam suam ita probauit, vt studia & beneuolentiam bonorum, pro gentis istius probitate, facilè promereretur. Delectatus loco & hominum moribus, pedem ibi fixurus, duxit vxorem, Barbaram Kupfartim honestae existimationis virginem. Ex ea sustulit tres filias (quarum vna Reipub. litterariae, ciuem optimum Theodorum Zuinggerum, Philosophum &

[f. A6r] Medicum clarißimum genuit: & post prioris mariti fatum, Conrado Lycostheni nuptui data, dilgentia sua informam atque etiam aegram perditam´que valetudienm huius viri, pia cura diu sustentauit) & hunc Ioannem eo, quo dixi anno, cum paulò antè, parricida quidam candentibus forcipibus dilaniaretur: quem mater adhuc vterum gerens ex fenestra, adeò discerptum intuita, subito horrore concussa, maculas Oporino impreßit.  Praeter virtutem dotis nihil ab vxore acceperat: nec ipse quicquam praeter industriam ad eam attulerat. Hinc tantae omnium rerum difficultates obijciebantur, vt continuo labore suum vix victum exsarcirent. Quare, cùm ob domensticam hanc inopiam, liberorum prosperitas, in propria potius, post Dei benedictionem, industria, quàm relictarum opum abundantia, posita videretur, studiosè parentes dabant operam, vt in se ipsis certa & duratura vitae praesidia collocata haberent.   Pater igitur ipse diligenter filium litterarum rudimenta docere: & in publicum ludum litterarium ducere: & à praeceptoribus tradita exigere ac repetere. Mater verò nihil quae foemineas decerent manus, negligere. Qua sedula cura factum est, vt & aerumnae domesticae liberorum secundo successu dulcescerent: et vocationis duriusculi labores mitigarentur.

[f. A6v]  Caeperat tum iuuentus in scholis melius institui: quòd litterae suum iam nitorem, doctorum studio reciperent: et bonorum authorum scripta, integritati restituta, in hominum manibus versarentur. Proinde cùm in Oporino ingenij acumen in ipsa pueritia emineret, atque indoles nescio quam meßis ubertatem & autumnalem foecunditatem promitteret: Pater nihil eorum, quae naturae bonitatem, in filio elucescentem ornatura putabantur, praetermittebat: licet omnia, qua facultatem emergendi praebere possent, accisa admodum forent.  Postquam igitur domi feliciter, litterarum rudimenta percepisset: ob patris inopiam, huc Argentinam descendit: & in pauperum scholasticorum contubernio, quatuor ferè annos vixit. Docebat eo tempore in hac vrbe Gebuuilerus, doctus informandae iuuentutis, pro temporis illius ratione, & Oporini captu, moderator. Quo magistro et duce tum Oporinus vsus, tantum profecit, vt & latinè, purè atque expeditè loqueretur, & Graecae linguae, non prorsus ignarus, cum multorum admiratione haberetur. Maturitatem aetatis & iudicij adeptus, patriam repetit: perfectae eruditionis (cuius acquirendae, ibi facultas erat maxima) laude ductus. Viros igitur doctos (quorum frequenti multitudine, peculiari ciuitatis genio, semper felix Basilea fuit) sedulò audiuit: & eorum institutione iudium de artibus humanioribus, quarum gu-

[f. A7r] stum hic perceperat, informare didicit.    Sed cum cursum, diu tenere non potuit. Cùm enim patria paupertas, domestica subsidia negaret: nec quod aliunde accederet, sperare possed, ad Abbatem S. Vrbani (monasterium est, sub ditione Lucernensium in Heluetia situm) se contulit: & ibi iuuentutem quae aliquando in collegium recipienda erat, docuit. Nondum enim monachorum socordia, et bonarum rerum abusus, consuetudinem hacn instituendorum puerorum oboleuerat.  Hac vitae conditione ibi degens, venit in familiaritatem Xylotecti, canonici apud Lucernenses: coniungebat eos et ingeniorum similitudo, (quae ad coalescendos animos plurimum habet momemti) et politior litterarum cultura. Xylotectus enim doctum et lepidum, vt ea ferebant tempora scribebat carmen: & Oporinus eo non erat inferior. Non multò pòst Xylotectus Euangelij puritatem amplexus, amplißimos illos reditus deseruit, ducta´que vxore, Basileam conceßit, vbi deinde pestis contagione infectus, vitam cum morte commutauit.    Oporinus quoque monasticae scholae pertaesus, amicum sequutus, Basileam redijt: coeptum semel studiorum cursum continuaturus, & cum laude confecturus. Sed cùm nec tum quidem ulla subsidia à quoquam subministrarentur, Graecos Theologos, vt Irenaeum et alios describendos suscepit: quos magno sumti Ioan. Frobenius Graecè in publicum

[f. A7v] omittebat. Adeò semper res angusta domi, et grauis paupertas Oporino obstitit. Tandem Xylotecti viduam, anno 1527. vxorem duxit: non alia ratione de amico praeclarus se mereri posse existimans, nisi magno suo cum malo, morosae et austerae vetulae iugum subiret. Quae ab ea fuerit perpessus: referre non libet. Hinc autem quiuis acerbitatem molestiarum, quas vxor imperiosa et immitis obijciebat, facilè aestimabit: quòd ipse OPorinus saepe diceret: idem sibi quod Socrati accidisse, vt cum Xantippe Philosophari disceret. Nec minor sanè, eius quàm Socratis in perferenda et mussitanda vxoris iniuria, fuit tolerantia. Nam vt ille multis conuitijs ab funderetur: nihil aliud dixis, quàm sibi notum esse, post tot tonitrua, tandem quoque venturam pluuiam. Ita Oporinus importunitatem coniugis, in casibus haud dissimilibus, patientissimè tulit. Gubernabat tum litterarium patriae ludum Oporinus, et feliciter iuuentutis studia, vt erat tractandorum ingeniorum elegans artifex, moderabatur. Et sunt adhuc non pauci, qui primorum rudimentorum cognitionem, et hinc extructam solidam eruditionem acceptam Oporino ferunt. Sed is, quoque scholasticae vitae cursus, citò est interruptus. Quum enim naturae praestantia ipsum non nisi ad summa hortaretur: et

[f. A8r] doctorum virorum, qui tum viuebant, elogijs extimulatus, non quiesceret: forsan etiam praesentis tenuitatis (quae plerunque grauissimos labores ludimagistrorum comitari solet) suppuderet: de ineunda alia studiorum ratione cogitare coepit, quae eum continuis illis molestijs ereptum, tutiori durabilis prosperitatis locaret sede. Hoc meditanti Oporino, Ioannes Oecolampadius, qui primus Basileae sincerionem Christi Euangelij doctrinam est professus, mirum hominis ingenium, et ad omnia aptum, sed litibus inimicum animaduertens: author fuit, vt Medicinae studio se addiceret: praesertim cùm ibi esset Theophrastus Paracelses, qui vnius anni spacio, eximium artis doctorem, se perfecturum superbè iactitabat. Venit Basileam Theophrastus sub initium repurgati Euangelij, et religionis nomine ab Oecolampadio susceptus et Magristratui commendatus est. Dissipata tunc planè erat Academia, et professores partim eiecti, partim sua sponte vrbe cesserant. Facilè igitur auxilio Oecolampadij medicam professionem, in Academia, obtinuit.  Consilium Oecolampadij sequutus Oporinus, Theophrasto se adiunxit, et quàm diu Basileae fuit, ab eius consuetudine nunquam discessit: imò etiam domestico eius vsus consortio, operam ipsi suam, famuli

[f. A8v] et amanuensis functus officio locabat: sperans se vel hac officiosa diligentia perfectam artis cognitionem, quam Doctor iste, plenis buccis crepabat, consequunturum. Theophrastum itaque magna primò cum admiratione, et numerosa sectatorum, etiam eorum qui sapientiae, et eruditionis ea in arte eximiae, laude erant celebres, frequentia docentem Oporinus diligenter audiuit: et quae ab Theophrasti germanicè dicebantur (vernacula enim lingua praeter morem medicinam docuit) latinè fideliter excepti. Latinae quidem linguae cognitionem Theophrastus habebat, vt saepe affirmabat Oporinus, perexiguam: memoria tamen adeò felici erat praeditus, vt integra Galeni loca memoriter et expeditè recitaret. Ea quae ex materno sermone conuertisset Oporinus, vel non intellecta dictando, aut in lectione confusè excepta, omnia Theophrastus approbabat. Quod quidem Oporinum saepe dubium fecit, vt imposturae aliquid subesse, ex tam promto assensu suspicaretur. Egressus cum suis discipulis Theophrastus, vt herbas colligerent: si qua occurreret planta, cuius nomen ignorabat, eam non in vsu esse dicebat. Quàm ardens discendi studium in Oporino fuerit, vel hinc congoscitur: quòd ebrij hominis insanos mores, patientissimè pertulerit, vt cum fructu aliquo, tantis molestijs digno, in artis medicae studio progrederetur.

[f. B1r]  Hippocratem ferunt, medicinae discendae, adeò fuisse studiosum, vt vel retrimenta gustare non dubitarit: morbi materiam inde exploraturus. Cleanthem quoque, scientiae desiderio ita exarsisse Laëtius scribit, vt noctu hortulano cuidam, aquas hauriendo (vnde et Φρεάντης dictus est) quaestum faceret: quo paupertatem suam sustentare, et interdiu Philosophiae vacare posset.  Non leuior certè ardor discendi in Oporino nostro fuit: nec minor molestiarum sustinendarum inuicta tolerantia. Cùm enim Theophrastus contra reliquorum medicorum placita, assereret hominis temperiem non nisi ex vrina alcali hoc, est, sui quis per triduum omni cibo et potu abstinuisset, cognosci posse: Oporinus se ipsum triduo macerauit: et exiguum quid in phiala T<h>eophrasto adferens, iudicium doctoris sui requisiuit. At ille ridens, et stultum eum, qui tam facilè obtemperasset, vocans, phialam parieti allisit.  Solebat praeterea Theophrastus vino madidus, noctu, strico gladio per dimidium ferè horae, cum laruis depugnare: non absque Oporini, qui eodem in conclaui, cubiculari suo lecto latebat, magno metu et periculo: Inde Oporinum ad dictata excipienda excitabat: quae tàm experditè recitabantur, vt daemonum instinctu, ea sufferi Oporinus, se putasse sa-

[f. B1v] pe affirmaret. Et certè plurima ex ijs, quae sunt impressa, Oporini manu scripta sunt: quae vt erat facilis, istius sectae hominibus haud grauatè communicauit. Quid quòd compotationibus, quibus doctor iste supra modum delectabatur, non rarò indulgere cogeretur? in quibus tamen non erat perpetuus, cùm ingenij ad litterarum potius culturam, quàm commessationes apti, uires, frequentem crapulam non ferrent. Fidem et diligentiam Oporini, ipse Theophrastus prolixè commendat: ac in quodam libello, ex multis famulis vnicum se Oporinum fidelm expertum esse fatetur.  Hoc statu, et his moribus biennium ferè Basileae Theophrastus vixit: quo quidem tempore, ita artem suam probauit, vt propter summam felicitatem in desperatis morbis curandis, in magna esset admiratione. Erat ibi Canonicus quidam nobilis à Lichtenfels, deploratae valetudinis: Eum Theophrastus, pactus precium centum florinorum (quos promtè offerens, numeraturum se summa etiam voluntate Canonicus pollicebatur) tribus Pilulis Laudani sui (medicamenti genus est, quo in extrema tantum necessitate vtebatur) saliua subacti, feliciter restituit. Tam breui spacio, et quidem re vt uidebatur exili, sanatus Canonicus, pactis non stetit: Dignus certè, qui longioribus morbi cruciati-

[f. B2r] bus, et doloribus torqueretur. Inius igitur Theophtastus ambulat: Vbi cum solita et à magistratu ordinata ac praescripta solutio decerneretur: Theophrastus tàm vile precium suae arti statui aegrè ferens, importunius in praetorem est inuectus, ita vt laesi magistratus poena metueretur. A quibusdam igitur magnae authoritatis viris, qui honori ipsius studebant, monitus Theophrastus, ipso etiam Oporino, vt se subduceret, instare non desinente: in Alsatiam descendit, relictis Oporino vasis Chymicisi.  Promiserat Theophrastus, Laudani conficiendi rationem Oporino se traditurum: Qua spe pellectus eum in Alsatiam est comitatus: et biennium adhuc hominis importunitatem tulit. Tandem impetraturum se à magistro suo, quod cupiebat, diffidens, eum deseruit: Accelerabat abitum, Theophrasti impietas. Vocatus enim à rustico aegro, cùm Eucharistia usum intelligeret, suae arti iam non locum esse apud illum qui alium auxiliatorem quaereret, (horrendum dictum) aiebat. Quòd si ex animo ita sensit Theophrastus, quis non blasphemam hominis impietatem detestaretur? Sin autem excusatione hac vti voluit Theophrastus, ne, prioris felicitatis famam iam morituri, exitu corrumperet, ac remedia sua infamaret: non magis prudens et

[f. B2v] vrbanus fuisse videtur: quàm ille: qui mortem metuenti aegro τέϑνηκε καὶ πάτροκλος, respondit, ὅπις σεο πόλλον ἀμείον. Extant quidem scripta Theophrasti, quibus magiam approbat: et hominem pium daemonis, vt latronis opera, vti posse asserit: Et superest adhuc Basileae D. Vuolfius Vuisenburgius, qui in publica lectione affirmanti: si Dei feficit auxilium, diaboli succedat, contra dixit: sed multis ab eo calumnijs oneratus furori hominis cessit. Et haec quidem causa discessus Oporini à Theophrasto fuit: Quo relicto Basileam ad vxoris imperium redijt: laudani portione prius ab illo accepta, qua veluti diuina virgula non multo pòst seruatus fuit. Sumto enim purgandi causa, mercurio praecipitato: rixa cum vxore orta, noctu domo egressus, ad patrem contendit. Hausta in via aqua copiosore: et quia pulsandis aedibus, patri dormienti, molestus esse nollet, ad fores assidens frigore oborto, toto corpore, capite inprimis adeò intumuit: vt de vita medici desperarent. Dum ita aliquandiu decumberet, et quodam die solus domi in lecto esset, recordatus Oporinus laudani, ad peram, qua continebatur arrepsit: ac tres pilulas deuirauit: ibi somno consequuto, reuersa è concione vxore, quae mortuum se inuenturam sperabat, tumore sublato, incolumnis euasit. Magno profecto ingenio fuisse Theophrastum medicamenti

[f. B3r] huius praesentissimi praestantia demonstrat. Quòd si ad naturae hanc felicem excellentiam, pietatem et politiorem eruditionem adiunxisset, vno Aesculapio, vel Ioue (qualis Menecrates iste) minor, vt his verbis vtar, fuisset.  Non multo pòst Oporini vxor, qua cum octennium uixit, Lucernae obijt: quò bonorum suorum causa quotannis ascendebat. Amplam quidem haereditatem ex facultatibus mortuae coniugis sibi obuenturum putabat: tantùm tamen abfuit, ut aliquid obtineret: vt etiam iure rem experturus, fraude affinium non leue damnum fecerit. Docebat eo tempore Graecam linguam Basileae, magnus ille Grynaeus Heydelberga illuc accersitus. Is Oporinum propter ingenij et morum elegantiam, et Graecae linguae praestantem cognitionem, plurimum diligebat: et hic vicissim Grynaeum praeceptorem, omni cultus et pietatis studio reuerenter obseruabat. Proprium hoc bonorum virorum esse solet, vt eorum miserijs vehementer afficiantur: qui si in promtu esset emergendi facultas Reipu. aliquando ornamento forent: praecipuè cum suae durae quondam sortis memores dignum et pium existiment, pro virili sua, aliorum prostratas fortunas subleuare, ac constituere. Subinde igitur Grynaeus res Oporini promouere: studia eius et ingenium alijs commendare: omnibus denique hu-

[f. B3v] manitatis à beneuolentiae officijs, honori, et commodo ipsius consulere.  Quare cum sacram scripturam explicare, authoritate senatus, Grynaeus iuberetur: effecit, vt in eadem profeßione, et collegij procuratione, cui antihac praefuerat, sibi Oporinus substitueretur. Ad studia itaque et secundas nuptias reuersus, magna cum laude et auditorum fructu, munere isto scholastico est functus. Mira enim in docendo erat perspicuitas, dexteritas, et erudita facilitas. Plutarchi vitas Graecè scriptas, frequentibus auditoribus, doctè et prudenter enarrauit: quorum pars aliqua Parens meus quoque fuit: tum temporis, vnà cum illustri Heroe Lazaro à Schuendi, et viro amplißimo Georgio à Steten Augustano, studiorum causa Basileae viuens. Domum cum suis discipulis, quos nominaui, et alijs compluribus, reuersus Oporinus praelecta, accuratè ab ijsdem exigere pro sua erga auditores propensione solebat. Huius beneficij, quo nihil maius, nihil sanctius, nihil diuinus, discipuli deinceps memores: gratitudienm suam Oporino praeceptori luculenter demonstrarunt. Nam ipse Schuendius Oporinum, fatalibus suis aerumnis tantùm non oppressum, non semel subleuauit. Par Stetensis fuit liberalitas. Parentis mei in Oporinum studium

[f. B4r] praedicare nolo: officij mei esse putans, eadem voluntantis promitudine obseruantiam debitam praeceptoribus meis declarare. Sed ad rem redeat oratio. Collegio praefectus, Erasmo Roterodamo Basileam reduci: ibidem peractae vitae catastrophen expectaturo, virum honorarium officij causa offerebat. In mutuum complexum postquam venirent, & dextras iungerent: Erasmi manum Oporinus, durius compreßit: ille, vt erat Chiragricus, se grauiter laedi exclamat: Siue seriò siue ioco, hoc ab Erasmo, vt in familiaribus congreßibus iucundus, humanus, grauis tamen fuisse perhibetur, factum est: constat Oporinum, attonitum obmutuisse. Id animaduertens Erasmus, Oporinum, amicè compellat, vinum, infundi iubet, & vt animum recipiat hortatur. Consedit cum suo comitatu, (qui ob Erasmi aduentum frequens erat) Oporinus: & semel atque iterum in orbem redeunte poculo: ad se quoque reuersus, docta & graui oratione atque ipso digna Erasmo Erasmum excepit. Digreßi sunt, non absque mutui amoris fomite: quo verae beneuolentiae sanctè cultae igniculos semper aluerunt.  Hac vitae conditione biennium ferè Oporinus exegit: cum vxore sumtuosa, tribus matris proluuium imi-

[f. B4v] tantibus stipata filijs. Sumtibus tandem qui censum superabant impar, de academia deseranda cogitabat: praesertim cum nescio quid controuersiae Grynaeo cum Carolostadio de gradibus in schola vsitatis, interceßisset. Quo intempestiuo malo moti non pauci Academiam deseruerunt. Coepit igitur cum affini suo Roberto Vuintero excudere, et alijs rebus neglectis, in hoc totus esse.  Non defuit tuo quoque crescendi cum dignitate occasio: nisi vis fati in Typographicas difficultates omnino eum abpreptum & demersum voluisset.  Academiae enim praesides de Oporino ingenio ac profectu, multis iam maturae eruditionis testimonijs editis, probato, insigne & euidens in Rempub. emolumentum sibi polliciti: satis amplos ex Canonicatu D. Petri reditus (quos facultatum, vt vocant, professoribus, magistratus Basiliensis piè destinauit) ipsi, Iuris doctrinam explicantem Cl. Iureconsultum Bonifacium Amerbachium, quem, (licet enim ex ipsius ore haec dicere) socerum tum certè non sperasset: Et eo doctrinae genere ob id magis delectatum se eße, dulci recordatione iuuenilis studij, dicebat: quòd legum constitutiones, ex fontibus, sacrae scripturae deductas, Philosophorum saniorum, Platonis nimirum & Aristotetlis, riuulis irrigaret. Iu-

[f. B5r] ris enim & purioris Philosophiae studia ita concinnauerat Amerbachius, vt & inter Iureconsultos palmam merito suo facilè tulerit: et doctißimis Philosophis haud inferiorem ego eum posuerim. Sed auersatus Oporinus flexibiles illas in vtramque partem casuum disputationes (quas instituto suo, docens accommodabat Amerbachius) & alioqui remotum à litibus vitae genus amans, hanc quoque occasionem ita neglexit: vt si molestijs praesentibus eluctandi spes aliqua fuisset proposita, non inuitus eam esset amplexus. Si enim scholae praesides, singrapha, promissos reditus, quod petijt, confirmassent, atque aes alienum iam conflatum acceptis tamen, quos impresserat cum Vuintero libris, persoluissent in eorum sententiam, lubens descendisset. Magistratus verò in dubium, fidem suam vocari aegrè ferens, suo ipsum et fortunae arbitrio reliquerunt.  Non esse hominis uiam eius: nec viri dirigere gressus suos, Oporini exemplo conspicuum esse potest.  Nam vt Hercules apud Prodicum, in biuio subsistens, secum vtram viam ingrediatur deliberat: Sic Oporinus noster, in omnem occasionem experrectus, pluribus conditionibus propositis, haesit dubius. Sed tamen nec Medicum, à quo non alienus erat, nec Iurispurdentiae, ad quam honoris spes & ingens opum vis, inuitare et allicere debuerat, studium est

[f. B5v] prosequutus: Sed Typographicum vitae genus, quod nunquam cogitarat, amplexus: illustri documento fuit Deum Opt. Max. actionum nostrarum et finem & rationem prouidè ac sapienter regere: eo modo, quem ad verbi sui propagationem, nominis sui gloriam & nostram salutem, maximè expeditum nouit. Vt enim Typographia, Oporinum à studijs importunè retraxit, intercepto solidioris, magisqúe durabilis prosperitatis, quam attulissent, cursu: Ita eximiam ad Reipub. litterariae commoda acceßionem adiunxit, alijsque suo damno profuit.  Plenis itaque velis in typographicum mare delatus Oporinus, naufragium primim per Vuinterum fecit: qui vxoris luxu perditus, praeter officnam nihil reliquit. Hanc tamen à creditoribus, septingentis florinis aliunde mutuò acceptis (precio mercem longè superante) redimere est coactus. Ita prius, quàm in herba meßis esset, tristis hyemis saeuitia, autumno suus perijt fructus.  His initiis, hoc aere, & antea cum Vuintero contracto: & tum emta ipsius officina acculumato, Typographicam negociationem coepit: Subinde versuram faciens, omni conatu ob pecuniarias difficultates, in nihilum, peiusúe relabente:    Non aliter, quàm qui aduerso vix flumine lembum,    Remigijs subigit, si brachia fortè remisit,

[f. B6r]    Atque illum in praeceps proro rapit alueus amni. Non enim tantum à parentibus nihil ad eum redijt, sed pecuniae numerum haud exiguum, sexcentos penè florinos excedentem, quem ab Ludouico Bero Canonico, suo à matre affini, iam destinatum sperabat, infortunio quodam mirabili amisit. Nam Francofurtum proficiscens: in hospitio Mulbergensi insignia gentilicia, Germaniae more, fenestrae inseri curârat. Pictor veritatis imaginem, fuscatam Religionem monastico habitu indutam calcantis finxit. Id cùm resciuisset Berus, indignè adeò tulit, vt nomen illius è tabulis eraserit.  Tantis licet, molestijs laboraret Oporinus, neruis omnibus rei benè gerendae incisis: nihilominus in genti animo aerumnas omnes perferre ac superare: et vt eluctari poßit contendere, institutum in re litteraria iuuanda suum vrgere: doctorum virorum animis se insinuare, cùm litterarum crebritate ceu fomento beneuolentiam alendo, tum alijs officijs ijsdem gratificando.  Deseruerat tùm parens eius artem suam, ne idola, & id genus imagines pingeret. Illum Oporinus innumeris grauißimarum expensarum molestijs, vndiquaque circummuentus, pi?e aluit, fouit, sustentauit, nihil´que ipsi, quàm diu superfuit, defieri est passus: Iisdem pietatis officijs sorores

[f. B6v] (matrem enim maturè amisit) prosequutus. Duo praecipuè in Typographo sedulo et prouido spectantur: alterum ποιητικὸν, vt exemplaria comparentur & excudantur: alterum μεταβλητικὸν (pars est ἐυπορικῆς τέχνης in Sophista Platonis) vt eadem impreßa commodè extrudantur.    Et quidem <griechisch> (vt Homerus inquit) <griechisch>. Nam vt felici diligentia in excudendo vsus est: ita successu in distrahendo prorsus caruit.  Quod igitur ad primum attinet, omnes hoc libenter concessuros spero, optima et doctißima, cum vetustate, tum vtilitate veneranda, et magnifacienda scripta, ex Oporini officina prodisse: Reipub. magis commodo, quàm proprio fructu labores suas metientis. Sacra inprimis, in hominum manus cura sua & diligentia peruenire cupiebat: vnde à Casparo Bruschio, Palatini iure, datis etiam hac de re codicillis, Dei Opt. Max. notarius contra Antichristum & inferorum portas est nuncupatus.  Oporini certè beneficio Biblijs à Castalione, viro doctißimo & innocentißimo in latinum sermonem conuersis, fruimur: quem etiam Religionis causa patria extorrem, cum familia satis numerosa, solus diu aluit: vt & plurimis alijs doctis certi subsidij loco semper Oporinus fuit.

[f. B7r]  Erga operas praeterea, quas librorum impreßio postulat: supra facultatum rationem, & modum liber alitatem exercuit: vt earum misertus, non absque graui saepe detrimento, illas ab alijs Typographis nescio quid incommodi ex infrequenti mercatu metuentibus dimissas, susciperet, ac non rarò, supra quinquaginta sustentaret.  Quid inde curarum et anxietatis ad Oporinum redierit, maior mea est imbecillitas, quàm vt oratione poßim exprimere. Herculeas potius aerumnas sibi quis optarit, quàm quotidie cum hoc hominum genere conflicati. Taceo quòd nullum opus, nisi à semetipso correctum lucem viderit. Quod porrò sumtus eam in rem fecerit, iam non attinet dicere. Facilè eos quiuis ex grauißima rei familiaris iactura aestimauerit. Non defuerunt tamen qui magnificentia sua, vbi ille defecerat, paratißimo ipsi subsidio erant, ac saepe omni ope destitutum tempestiuè subleuabant. Digna aeterna memoria & praedicatione magnificentia est Cl. & doctißimi virorum Ludouico Grempij I.C.ti celeberrimi, Reip. huius vrbis aduocati: & Ioannis Sturmij Rectoris & praeceptoris nostri, omni pietatis studio, perpetuò obseruandi: qui debitae pecuniae non exiguam summam Oporino mortuo remiserunt. Idem fecit Typographus doctißimus Henricus Petri, qui quadringentos florenos in vsum Typogra-

[f. B7v] phicum Oporino suppeditatos, pupillo liberaliter condonauit.  Altera Typographi cura est, vt cum fructu suo, exemplaria impressa distrahat: & laborum, sumtuum´que fructum percipiat. <griechisch> hanc partem vocauimus. Ea iucunda et larga superati laboris compensatrix, spe praemij: pro varijs aerumnis implere mercatores et singulari voluptate solet perfundere. Verùm & hîc omnia sibi aduersa est expertus. Francofurtum enim quotiescunque venit, non aliter, ac si in carnificina torqueretur, foeneratorum iniurijs miserè exagitatus fuit: adeò vt animi magnitudo & vis, vel hoc calamitatis genere perspicua, laudem, sortis autem atrox asperitas, commiserationem mereatur.  Vulgò quilibet suae fortunae faber dicitur: quàm vere ipsa testatur experientia: eorum´que exempla, qui duriori aliquo preßi casu, homines´que Deos´que accusant: rati vel illorum iniquitate vel horum permißione, miserias in humanum genus inundare atque immitti: quas propria tamen culpa attrahunt, & attractas indiligentia sua cumulant. Incuriam hanc equidem, haud facilè Oporino nostro tribuerim: vel etiam vitio duxerim. Negari tamen non potest, rerum eum suarum, nimium ferè socordem in hac fuisse parte. Nam & in anno

[f. B8r] tandis nominibus, & accepti atque expensi codicibus accuratè describendis, summa in ipso, genio eius aduersa fuit negligentia: & in sua pro alijs fide interpondenda, expondenda´que pecunia, facilitas maxima. Qua quidem in re, saepe indignè fuit deceptus: ita vt desiderata debitorum fide, vlta octo millia in nominibus parum liquidis habuerit.  Eò etiam perfidiae & iniquitatis quorundam est progressa malitia, vt neglecta omni pietate, charitate, & honestate: nulla habita boni, aequíue ratione, pro sorte centum florinorum, viginit, imò etiam triginta, vsurae turpißimae loco ab ipso exegerint: Quàm miseris modis, curarum aestus, & sollicitudo, hinc exorta, Oporinum exercuerit, dici vix potest. Tantum tamen abfuit, vt de pertinaci suo studio aliquid remitteret, vel laboribus & molestijs succumberet, varietate & magnitudine aerumnarum fractus: vt, quod Iuno apud Tragicum de Hercule queritur, superarit & creuerit malis, iráque fortunae frueretur: in laudes suas eius vertens odia. Summum iuuandis humanioribus disciplinis studium, & indefessum conatum vel illud Aldinum testatur, quod instituto suo accommodatum Musaei foribus praefixerat.

[f. B8v]  Quisquis es, rogat te Oporinus, etiam atque etiam: vt si quid est, quod à se velis, perpaucis agas: deinde acturum ab eas: nisi tanquam Hercules defesso Atlante, veneris suppositurus humeros. Semper enim erit, quod & tu agas: & quotquot huc attulerint pedes.  Atque has quidem difficultates Oporinus est perpessus, Nonnunquam tamen eadem ipsa fortuna blandiori vultu, in amicum complexum veluti odio exaturata, libidinis´que sua ducta paenitudine, reditura videbatur: dum illum & principum gratiae: magnorum fauori: omnium verò amori & beneuolentiae felcitier insereret.  Nam ipse Imperator Ferdinandus, hominis probitatem amplexus, clementißimè se Oporino dedit: et ut merces eius improfessae Brisaci (oppidum illud est ad Rhenum peramoeno loco, & natura, & opere munito, situm, vbi portorium Austriaci colligunt.) praeterueherentur, benignißimè conceßit. Sed Oporinus, futura compendia vel dispendia parum diligenter considerans, hanc quoque neglexit commoditatem.  Palatinus etiam Elector Fridericus, Oporini integritatem, & in excudendo industriam admiratus, Heidelbergam eum accersiuit: vbi res suas forsan melius stabilire potuisset: nisi praenatalis soli dulcedine maximè opimas conditiones repudiasset.  Expatiatus erat aliquando ad Ioan. Rodolphum

[f. C1r] Stoer, abbatem Morbacensem, negotij cuiusdam cinficiendi causa. Cùm admissus continuò non esset, domum redijt, & satis acerbas ad abbatem litteras misit: quibus ludibrio se & morionis loco haberi, molestum sibi esse ostendebat: sed quia stultorum esset vera dicere, se quoque vera dicturum affirmabat: inde in stolidam aulicorum, (qui plerunque ob monachorum imperitiam & stoliditatem vsurpata omni administratione et imperio insolescunt atque altos gerunt spiritus) superbiam inuectus. Erat enim in Oporino, quod sciunt, quotquot eum norunt, omnes, veritatis studium maximum: illaesus candor, & inuiolabilis integritas. Abbas ne cicadam ala corriperet, amicißimè Oporinum inuitauit: & annuum stipendium, quo doctißimum Sigismundum Gelenium honorauerat, post illius mortem in Oporinum, Bibliothecae suae locupletandae ergò, transtulit. Felix fuit doctorum amicitia, qui & litteris & dedicationibus ipsum ornarunt: rati vel hinc lucubrationibus suis, non parum dignitatis & commendationis accessurum: si Oporini nomine in aliorum conspectum venirent.  Et vt ex infinitis vnum enumerem, Andreas Vesalius, cum Oporino familiarißimè diu est versatus, Anatomiae suae, opere typis ipsius commisso: cuius etiam consilio & instinctu, praeclaro quidem, sed inauspicato Arionis symbolo est vsus.

[f. C1v]  In hoc laborioso vitae genere cum secunda vxore, Maria Ficina vixit Oporinus triginta & aliquot annos, grauißimis, hominum improborum iniuria, factis naufragijs. Mortua est illa, peste, marito Francofurti in nundinis absente, anno supra millesimum quingentesimum sexagesimo quarto. Eadem hora, manè quarte, qua eam expirasse domum reuersus cognouit, pulsum quendam, ad spondam lecti Oporinus sensit: quo aliquid mali portendi ad famulum, iuxtà cubantem dixit. Delectabatur illa, vt memorauimus, insolente pecuniae effusione: parùm sollicita, quanto labore, & periculis mediocres etiam opes constarent: Aliàs perita artium quibus indulgentiores mariti capiuntur, & ad obsequia vxorum flectuntur. Nam vt Menander dicit. <griechisch> <griechisch> Constat rara, vel potius nulla inter eos intercessisse iurgia: dum illa facilitatis mariti non ignara, ingenium eius blandè tractaret: & continuis Typographiae laboribus defatigatum ac tantum non oppressum, & morum & sermonis commoda elegantia reficeret: operarum praeterea ignaua importunitate concitatum prudenter permul-

[f. C2r] ceret, ac tempestiuè leniret.  Defuncta coniuge administrandae rei familiaris moles, ipsi soli Oporino incumbebat: cui oneri, alioqui sexcentis negocijs distentus, & numerosa operarum multitudine obrutus, cùm sufficere non poßet: rebus suis ita postulantibus & cogentibus: semestri elapso, tertiam duxit: Elisabetham, Eucharij Holzachij F. animi, corporis, & fortunae dotibus ornatißimam matronam, viduam Ioannis Heruagij iunioris, eodem pestilentiae malo extincddti. Huius officina cum Oporini coniuncta, maioribus eum inuoluit molestijs. Nam vxoris beneficio & opibus auctus: cùm aliquantulum à perennibus istis aerumnis resporare inciperet, & in portu, omni exemtus periculo Arion nauigare videretur: in Oceanum typographicum tunc demum est prouectus.  Sed qualemcunque hanc prosperitatem immaturum coniugis fatum intercepit. Ea enim in Thermas Badenses Heluetiorum profecta, ex doloribus matricis, quarto coniugij mense Basileam reuersa expirauit.  Tunc demum Oporinus grauißimum vulnus accepit. Nam breui illo tempore, gustum aliquem coniugalis amoris fidei, pietatis sensit: & quid esset in coniugio uiuere didicit. Erat ea festiuo et commodo ingenio: et opes suas ad publicam litterarum vtilitatem

[f. C2v] https://books.google.de/books?id=V_87AAAAcAAJ&pg=PP40 non inuita cum mariti conatibus conferebat: vel hac promtitudine, fidem suam erga Oporinum demonstratura, & studium promouenda re litteraria vnà cum marito comprobatura. Mulctatus itaque tam acerbè à fortuna: magna tamen animi moderatione & grauitate, mortem suae Heroissae (Hoc enim eam nomine ob generosam animi probitatem & matronales virtutes, honestabat) tulit. Iam enim frequentibus malis animum obfirmauerat: & non imparatum aerumnis pectus gerere (vt Theseus apud Senecam loquitur) didicerat.  Catastophen fabulae, laetiorem Deus esse voluit. Moerorem enim ex intempestiuo Heroissae suae obitu perceptum facilè discußit coniunx quarta (qui quidem quaternarius, vitae cum coelestis, quàm adeptus est: tum prolis susceptae, indicium statuatur) prudentia moderata, probitate, fide, ac pia in maritum beneuolentia, priori non inferior: eo etiam superior: quòd Oporinum in extremo iam aetatis actu, filio virtutis, eruditionis, & diligentiae paternae (fortunam enim & ille ex alijs discat) haerede beauerit.  Ea est Faustina, Clarißimi Iureconsulti Bonifacij Amerbachij F. Vlrici Iselini, Iurisperiti, vidua: & ipsa mirando Dei consilio Oporino iuncta, cùm praeter nominis honestam existimationem nihil in Oporino, à muliere iuuencula esset expetendum.

[f. C3r]  Haec res mariti diligentius perpendens: eum´que aetate iam grauem, laboribus istis ferendis imparem esse videns: aßiduè instare ipsi & orare, vt vendita officina, sese expediret.  Difficulter quidem coniugis precibus ceßit Oporinus: quòd stationem hanc, in quam à Deo esset collocatus, temerè deserendam, & priuato ocio publicum commodum postponendum non putaret: saepe etiam diceret: Molestiae typographicae finem, mortem ipsam, iam propinquam excepturam esse.    Victus tamen iustis vxoris precibus, Typographiam vendidit, nunquam suarum rationem subducta summa. Non multò pòst suscepit filium Emmanuelem, prouidentiae diuinae testimonium, ipso natali suo 25. Ian. 1568. anni: quasi & hoc imminentis mortis, non dubium esset omen. Laetitiam quam inde percepit Oporinus, iudicabunt isti, quorum omnis in prole vnica, nominis & generis propagatrice, stat cura.    Nullae ad doctos mittebantur litterae, in quibus Oporinuli (ita enim apud amicos vocitare solebat) non fieret multa mentio.  Sed nec tum quidem liquido, & ab omni parte solido gaudio frui licebat. Complures enim molestae et impeditae curae ab importinis et malè feriatis hominibus inijciebantur: quae cùm senis animum acerbius ferirent, ac sauciarent, vitae tandem finem Opo-

[f. C3v] rino attulerunt. Quinto namque post natum Emmanuelem suum mense ex catarrho, & cephalalgia epidemia, coepit decumbere: cum alioqui corpore non aegro esset. Excepta enim paralysi, qua in itinere ad Vueittmoseros (qui mille Ioachimicorum praesidio munito Delphino, Arionem, propè iam marinis fluctibus obrutum, è piratarum manibus anno 1558. eripuerunt: sola Oporini, nomine saltem noti fide contenti) fuit affectus, nunquam aliàs aegrotauit. Vigesimo pòst die, sexto nimirum Iulij, anno 1568. circa horam nonam antemeridianam, ex hac vita miseriarum plene placidè exceßit: ea patientia, quae vitae anteactae consentanea, innocentiam, pietatem erga Deum, ac sensum futurae beatitudinis aliquem probaret & testaretur: cum natura multos imperfectae χρίσεως conatus suis locis fecisset.    Decimo quarto decubitus die, somni oppressus, diu supinus iacuit: tandem altè ductis suspirijs, hanc edidit vocem: Benè habet, si quis ita monetur. Interrogatus ab astantibus, quid sibi haec vellent, respondit: Per somnium se vidisse supra lectum horologium automatum suspensum, horas signasse, quibus finitis, pondus illud, quo moles impellitur, in pectus deuolutum, eum excitasse: Addidit, dulcem se quasi concentum ex illa concußione

[f. C4r] percepisse.  Elatus est humeris Academiae, comitatu omnium ordinum honorificentißimo: sepultus in summo templo, in societate clarißimorum virorum, Grynae, Oecolampadij, Munsteri, & aliorum qui viuacibus ingenij monumentis nominis perpetuitatem sibi pepererunt.  Concionem funebrem habuit, reuerendus vir D. Simon Sulcerus, Theologus doctißimus, & puritatis Euangelicae diligentißimus cultor.  Mortem eius luctus omnium bonorum consequutus est: nec defuit foeneratorem strepitus, qui & viuum sceleratè expilarunt: & mortuo, contumeliosè insultare non erubuerunt: Cùm tamen ijdem ipsi, praeter paupertatem patriam: summam erga alios liberalitatem, aeris istius alieni non postrema fuerint causa: cuius numerum immanis illa secundae vxoris prodigalitas, vt dixi, & priuignorum profusio auxit.  Hunc vitae finem, Ioannes Oporinus habuit, de studijs nostris optimè meritus: & ob id dignus, cuius memoria, cum virtutis perpetua commendatione omnium bonorum labijs celebretur atque efflorescat. Qualiacunque n. ea fuerint, quae mortem eius exceperunt: eiusmodi tamen sunt, ut nec aeternam illius beatitudinem, cuius initia moriturus percipiebat:

[f. C4v] nec quam viuus, ex verae virtutis actionibus habuit, sint interturbatura.  Quin potius, eam speramus fore posteritatis gratitudinem: vt praeconijs suis existimationem Oporini sit confirmatura, qui etiam in tanta rei familiaris angustia: ex tam paruis atque exilibus initijs incremento sumto, in curanda Typographia, adeò magnificus esse potuerit.  Gratias verò vobis ago, grauiss. & doctiss. auditores: quòd & me de Oporino balbutientem audire tam patienter: & Oporini manibus nobiscum parentare non estis dedignati.

[f. C5r] Mortis Ioan. Oporini praesagia Coelius II. Curio obseruauit & scripsit. Qvo die Rachelis Bernardi Brandis ductum est funus, XIIII. ni fallor, Iunij M. D. LXVIII. dimissa concionie, Oporinus & ego domum simul veniebamus: atque ita ex eius funeris occasione, de morte sermonem conferre coepimus. Cúmque dicerem, me postquam morientes tot meos liberos tanta alacritate spectassem, mortem mihi non tam formidabilem videri, atque vulgò existimatur: et omnino me ibi mori dedicisse? Hic ille: Et noster Augustinus, inquit, quo animo discessit? Eo inquam, quo in sacram concionem: quo ad sua studia, atque adeò quo esuriens ad mensam venire consueuerat: animo sedato, constanti, alacri, dicam etiam, laeto, atque hilari vultu, & appetenti simili. Mirum est, inquit, quibus modis Dominus mortis acerbitatem temperet suis: vt satis liqueat eum omnes moriendi acerbitates perferre voluisse, quò

[f. C5v] à suis eas remoueret. nam quod alios apoplexia repente, ac sine sensu tollit, alios phrenesi ac delirio suauissimo, alios lethargo & stupore quodam attonitos: id Dei bonitate fieri existimo, vt ne cogitare quidem eos de morte velit, tantum abest vt sensum eius aliquem habeant. Id quod Conrado Lycostheni affini meo accidisse vidimus, cuius pietas eximia´que probitas tibi fuit notissima. In ijs verò, in quibus integra mens ad exitum vsque constat, tantum beatae illius vitae desiderium accendit, vt corporis cruciatus omnes aut contemnant, aut non sentiant. Et quidem ab eo tempore, quo mihi paruulum meum Emmanuelem Deus in hac ingrauescente aetate concessit, de hisce rebus mecum saepe cogitans, huius me vitae taedere coepit, praesertim hoc tempore, in quo nihil auditur praeter bonorum caedes, proscriptiones, direptiones, bella, latrocinia, & malorum omnium mare. Rectè, inquam, mi Oporine, & piè cogitas: atque vtinam haec potius è coelo illo purissimo, quàm ex hac foedissima colluuie spectaremus. Quod vbi dixissem ad eius domum peruenimus: vbi ego cùm eum vellem relinquere: nequaquam inquit, sed tecum,

[f. C6r] mi Coeli aliquo vsque veniam, vt hoc quantumcunque est temporis, tecum insumam: ignarus, quando posthae vna futuri simus. Mihi quidem si ita vis, et si tibi molestum non est, inquam, id est gratissimum, ac iucundissimum. atque in hunc modum summum templum versus de ijsdem rebus loquentes ibamus: quò vbi ventum est, Videamus, inquit, vbi Augustini corpus condideris, imus, lapidem contemplatur, legit Epitaphium, probat, praesertim, inscriptionem illam quae in limine superiore sculpta est: IANVA VITAE, Vere inquit, Ianua vitae, quando ad illam aeternam vitam nisi per mortem aditus est nullus: quo magis optanda est, et cùm adest, laetis animis accipienda. Mox illum locum totum perlustrare coepit, sic, ut nullus domum suam tanta diligentia. Et, ô inquit, quot bonorum corpora hîc iacent. Virgines quinque, tres tuae, vna Beati Brand, quinta Isingrinij, Viri verò quatuor, Castalio, Isingrinius, Frobenius, & Augustinus tuus. Ego decimus his addi volo: si quidem ante te mihi ex hac vita excedere contingat: & in hoc angulo humari, vltra tuos omnes: Nam pulchrum est uel mortuum inter bonos, atque pios ia-

[f. C6v] cere? Cui ego, vter prior abiturus sit, in Dei sinu repositum est: sed quandocunque id fiat, hic cum meis dulcissimis liberis condi in beatum illum diem volo. His dictis discessimus: ísque me domum vsque meam, qua humanitate erat, deduxit. Ego verò meis illico haec, tanquam mortis eius praesagia quaedam narraui.

[f. C7r] Catalogus librorum per Ioannem Oporinum excusorum, secundùm ordinam alphabeticum, adiecta impreßionis forma.

[f. C7v] [...]

[f. F6v] [...] FINIS.

[f. F7r] AETERNITATI IONNES OPORINVS BAS. TYPOGRAPHVS: DOCTVS, OPEROSVS, ELEGANS LIBRIS INNVMERIS, VIRTVTVM HAEREDE EX. IV. CONIVGE, VNICO RELICTO: PVB. LACHRIMIS: PRIVATA PIETATE: SEXAGENARIO MAIOR. HEIC CONDITVR. FRVGIFER Autumnus perijt. DIS notus et orbi Orthion elapsus natusi, meditatur Ario. Quantula sint hominum corpuscula disce viator:  Magnus Oporinus conditur hoc tumulo. [...]

[f. G4r] FINIS.

Bibliography

Andreas Iociscus Oratio de ortu, vita et obitu Ioannis Oporini (1569) A Iociscus, Andreas: Oratio de ortu, vita, et obitu Ioannis Oporini Basiliensis, Typographicorum Germaniae Principis, recitata in Argentinensi Academia ab Ioanne Henrico Hainzelio Augustano. Authore Andrea Iocisco Silesio, Ethicorum in eadem Academia professore. Adiunximus librorum per Ioannem Oporinum excusorum Catalogum. Straßburg: Theodosius Rihel, 1569 > VD16 J 305 (http://gateway-bayern.de/VD16+J+305) https://books.google.de/books?id=V_87AAAAcAAJ&pg=PP5 https://books.google.de/books?id=hNdlAAAAcAAJ&pg=PP5 https://books.google.de/books?id=mSNSAAAAcAAJ&pg=PP3 B in: Vitae selectae quorundam eruditissimorum ac illustrium virorum in: Vitae selectae quorundam eruditissimorum ac illustrium virorum, Breslau 1711, S. 601–634 (Vita), 634–636 (Mortis Ioan. Oporini praesagia), 637–693 (Catalogus librorum), 694–704 (Epigramme) http://books.google.de/books?id=KK5VAAAAcAAJ&pg=PA601 in: Vitae selectae XVII. eruditissimorum hominum, ed. Christian Gryphius, Breslau: Daniel Pietsch 1739, S. 601- https://books.google.de/books?id=mtROAAAAcAAJ&pg=PA601