Bibliographia Paracelsica/BP154

From Theatrum Paracelsicum

BP154.jpg

BP154
Onomastica II., ed. by Michael Toxites. Straßburg: Bernhard Jobin, 1574.
Sudhoff, Bibliographia Paracelsica, 260-262, n° 154 (Google Books). — VD16 T 1769. — USTC: 679569. —
8°. Signatures: α8 A–Z8 )(8 A8 b–g8.
[xvi], 1-382, [1], [1 blank]; 383-490, [1], [3 blank] pages. —
Main Language: Latin. —
Sudhoff’s copy (Google Books)
Google Books (iAg8AAAAcAAJ)
Digital copies (Google Books)
Google Books (2eE5AAAAcAAJ)
Google Books (oVdWAAAAcAAJ)
Google Books (A0ZgAAAAcAAJ)



sig. α1r
Title page
Printer’s mark
Sudhoff, Bibliographia Paracelsica:
»Signet Jobin’s: lorbeerbekränzte Büste auf Würfelpostament (nach rechts blickend) in verziertem Rahmen.«

sig. α1v
Blank page

sig. α2r–α6r [9 pages]
Dedication by Michael Toxites, addressed to Maximilian Fugger; Victor August Fugger; Latin
Hagenau, 15 March 1574
Edited by Kühlmann/Telle in Corpus Paracelsisticum 2, n° 55
Sudhoff, Bibliographia Paracelsica:
»Widmung an die Brüder Maximilian und Victor August Fugger von Michael Toxites „Haganoae. Idibus Martij, Anno .. 1574“. Es heisst darin: „diu sanè, multumque inuestigaui, an aliquam suarum [Paracelsi] vocum explicationem, siue onomasticon aliquod nobis reliquisset: quod in lucem edi, ad scripta eius melius intelligenda, utile esset. Sed cum nequidquam iam per aliquot annos in eo laborassem: Dei opt. max. beneficio à viro quodam bono, maximeque in re medica exercitato, & fideli in Bauaria [Heinr. Wolf?] onomasticon philosophicum, medicum, synonimon ex varijs linguis, ante annos ferè centum collectum, accepi, cuius nomen propter Zoilorum obtrectationem reticeo. Hoc iam à me auctum .. typis excudendum dedi: adiecique aliud Theophrasticum: hoc est, earum vocum, quibus Theophrastus in suis scriptis vsus est, explicationem: partim ab alijs, partim â me ipso ex eius libris congesta, in ordinem alphabeti redegi. quaedam coniectura quadam exposui ..“«

sig. α6v–αa8r [4 pages]
Preface by Johann Fischart, addressed to the Reader; Latin
no place, no date [1574]
Edited by Kühlmann/Telle in Corpus Paracelsisticum 3, n° 115
Sudhoff, Bibliographia Paracelsica:
»Aequis Lectoribus, ac Medicinae studiosis. S. Joh.: Fischartus d. M. [dictus Mentzer], worin der vielgereiste Mitarbeiter Fischart über frühere derartige Wörterbücher berichtet und die Grundsätze der gemeinsamen Arbeit auseinandersetzt. (Abgedruckt in A. Birlinger’s „Alemannia“ Bd. I. Bonn 1873, 8°. S. 145-147.)«

sig. α8v
Blank page

sig. A1r–)(7v ‖ p. 1–382 [382 pages]
‘Onomasticon philosophicum medicum’,
Sudhoff, Bibliographia Paracelsica:
»Onomasticon Primum, Philosophicum Medicum. Ein Synonymen-Verzeichniss der Materia Medica in modernen und alten Sprachen (Steine und Metalle, Thiere, Bäume, Aromata, Früchte und Kräuter), welches uns hier nicht weiter interessirt.«

sig. )(8r
Colophon

sig. )(8v
Blank page

sig. ²A1r–g6v ‖ p. 383–490 [108 pages]
‘Onomasticon Theophrasti Paracelsi’,
Sudhoff, Bibliographia Paracelsica:
»S. 385-490 das Onomasticon Theophrasticum, lateinisch-deutsch-französische, stellenweise auch italienische und spanische Erklärungen paracelsischer Termini; vielfach sind die Wörter gar nicht specifisch paracelsisch und hätten, wie die Herausgeber selbst zugestehen, z. Th. auch im 1. Onomasticum Platz finden können. Einige längere Artikel wie Cabala und Laudanum sind nur lateinisch gegeben. Wichtig ist es, dass Toxites als ihm bekannte handschriftliche Abhandlungen Hohenheim’s nennt: „commentarios in Psalmos“ und „explicationem super Matheum“, worauf wir bei Besprechung der Handschriften im 2. Theile näher eingehen. — S. 430 verspricht Toxites eine neue Archidoxen-übersetzung von dem als Paracelsisten gänzlich unbekannten Georg Joachim Rhaeticus und tadelt heftig die Dorn’schen Uebersetzungen: „Edemus breui ... Archidoxa in latinam linguam, à viro clarissimo & doctiss: Georgio Joachimo Rhaetico medicinae Doctore praestantiss. & Mathematico summo optime conuersa, ut exterae nationes melius iudicare de Theophrasti doctrina possint. Gerardi enim Dornij versio plurimis in locis vitiosa est: propterea, quòd cum ille Belga sit, idiomaque nostrum non intellexerit, Theophrasti, (qui singulare dicendi genus habuit,) sensum atque phrasim minime assecutus est, non in Archidoxis tantum, sed in alijs etiam Paracelsi libris. Hoc monere lectores volui, ne errores Dornij Theophrasto imputent.“ [Dorn’s Erwiderung vgl. No. 185]. Die Schröter’sche Archidoxenübersetzung (No. 108) wird also auch hier als nicht vorhanden behandelt; sollte Toxites sie gar nicht gekannt haben? Ich halte das für undenkbar. — Die von Toxites hier verheissene Uebersetzung des grossen Mathematikers ist niemals erschienen. Das Onomasticon (dessen Französisch von J. Fischart herstammt) ist für die Beurtheilung der Paracelsus-Kenntniss, welche Toxites erreicht hatte, von Interesse.
  (Georg Joachim Rheticus [15. II. 1514-4. XII. 1576] der Herold und Mitarbeiter des Nicol. Kopernicus ist als Gesinnungsgenosse Hohenheim’s bisher nicht bekannt geworden [vgl. Adam, Vitae Germ. Philos. Francof. 1706. Fol°. S. 136; C. J. Gerhardt, Gesch. d. Mathemat. München 1877 S. 88-93. R. Wolf, Gesch. d. Astronomie ib. eod. S. 237 f.; Bruhns in Allg. D. Biogr. XIV, 93f. u. s. w.] Einen Brief von ihm, welcher lebhaft für Paracelsus Partei nimmt, veröffentlichte Michael Neander in „Orbis Terrae Partium succincta explicatio“. III. Ed. Lipsiae 1589, 8°. Bl. 56. Aus einem Brief G. Joachim’s an Pierre Ramé vom Jahre 1568, welchen J. Frisius in der Gesnerschen Bibliotheca (Tiguri 1583, Fol°. S. 270) abdruckt, möchte ich folgende Stelle mittheilen: „Germanis meis Germanicam Astronomiam condo [ein ganz Paracelsischer Gedanke, vgl. den Brief an Clauser] .. Habeo etiam prae manibus nouas de rerum natura philosophandi rationes, ex sola naturae contemplatione, omnibus antiquorum scriptis sepositis. Idem in arte medica factito. Et cum plurimum Chemia delecter, ad eius artis fundamenta penetraui, vt septem de ea libros delineauerim. Tot et tanta sunt quae tracto, et ad quae mihi hactenus ars medica, meus Moecenas sumptus suppeditauit ..“ Die Beziehungen, welche auch er zur Familie Laski hatte, lassen die Möglichkeit offen, dass zwischen Rheticus’ und Schröter’s Archidoxenbearbeitung ein Zusammenhang bestand.)«

sig. A1r–A1v ‖ p. 383–384 [2 pages]
Preface by Anonymous [Michael Toxites]; Latin
Sudhoff, Bibliographia Paracelsica:
»Vorwort zum Onomasticon alterum, worin es gegen Ende heisst: „Sunt etiam plura in Paracelsi libris cum scriptis, tum in lucem editis: quae aliquando separatim, ne quis grauetur, diuulgabimus“.«

sig. g7r
Colophon

sig. g7v–g8v [3 pages]
3 blank pages